Waarom is het eigenlijk belangrijk dat burgers de declaraties van ministers kunnen controleren? Veel burgers zullen dit een vreemde vraag vinden. Zij eisen tegenwoordig massaal dat de politiek transparanter wordt: ze hebben een beperkt beeld van de politieke actualiteit omdat ze die beperkt volgen, maar ze zijn wel op de hoogte van allerlei schandalen en relletjes. Het zijn met name PVV-stemmers die incidenten rond politici weten te noemen en als geen ander op de hoogte zijn van zaken als nevenfuncties en wachtgeld. Zij roepen het hardst om transparantie.
Vorige week werden PVV-stemmers en al die anderen op hun wenken bediend. RTL Nieuws heeft alle bonnetjes en declaraties van de ministers en staatssecretarissen van Rutte-1 opgevraagd. RTL plaatste ze online, maar kwam zelf weinig bijzonders tegen: Henk Bleker had een keer in een te duur hotel geslapen en Maxime Verhagen had een fooi gedeclareerd, en dat bleek tegen de regels.
Voetbal International
Als we uitgebreider kijken naar de bonnetjes, wat zouden we dan nog meer aan potentiële schandalen kunnen vinden? Ik beperk me tot minister Schippers. Stichting Special Arts heeft voor 452,80 euro schilderijen verhuurd om op de kamer van de minister te hangen. Schippers heeft bij Grand Café Hof der Muzen gegeten voor 50,90 euro. Er kwamen 4,90 euro administratiekosten bij voor de factuur. De minister blijkt ook geabonneerd op allerlei kranten en tijdschriften, waaronder Voetbal International en dat blad kost de belastingbetaler 111,88 euro per jaar. En ga zo maar door.
Transparantie over declaraties van bestuurders laat zien dat het makkelijk is allerlei morele eisen op te leggen aan de politiek, zoals met name PVV-stemmers dat doen. Over iedere declaratie kunnen we afzonderlijk discussiëren. Kan Schippers niet een tekening van haar dochter op haar kamer hangen? Kan de minister niet haar tijdschriften lezen in een algemeen toegankelijke leeszaal op het ministerie en hoort Voetbal International daar wel aanwezig te zijn? En kan ze niet een maaltijdsalade halen bij AH to go, in plaats van te dineren in een Grand Café?
Problemen opgelost?
Iedereen die transparantie eist kan beter aan introspectie doen. Wat levert deze transparantie op? Helemaal niets. Is het landsbestuur beter geworden? Nee. Zijn PVV-stemmers nu tevredener over de politieke thema’s als criminaliteit en integratie? Nee. Worden ministers nu geprikkeld goedkoper te werken? Nauwelijks en voor zover het antwoord ja is, bestonden er al prikkels door interne regels. Leveren besparingen op deze punten een bijdrage aan de bezuinigingsdoelstellingen? Natuurlijk niet.
Het is niet zo vreemd dat veel PVV-stemmers de politiek wantrouwen. Er zijn soms daadwerkelijk zaken mis en PVV-stemmers vangen meer informatie op over dit soort schandalen dan over politieke inhoud. Maar lost meer transparantie over bonnetjes dit probleem op? Nee, want PVV-stemmers kunnen bij deze berichtgeving alleen maar bevestigd worden in zaken die ze al vonden, namelijk dat politici zakkenvullers zijn. Er is geen enkele kans dat dit soort transparantie positievere beelden over politiek tot gevolg heeft, want er is altijd wel een euro te vinden die ondoelmatig is besteed. Dat leidt alleen maar tot meer cynisme, en niet alleen bij PVV-stemmers.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie en bereidt een boek voor over de achterban van de PVV.
