Heavy metal fans in Groot-Brittanië voeren campagne om hun favoriete muziekgenre erkend te krijgen als religie in de Britse census. Het is niet de eerste keer dat geprobeerd wordt een populaire cultuuruiting tot religie uit te roepen. Voor de vorige volkstelling werd er op internet massaal gelobbyd onder Star Wars-fans. Zo’n campagne lijkt op het eerste oog een grap. Nader beschouwd is het echter een verfrissende stap op weg naar een seculiere samenleving.
Yoda echt niet is
In 2001 vulden 390000 inwoners van Engeland en Wales in dat zij aanhangers van het Jedi-geloof waren. Hiermee was het Jediisme de vierde religie. Met 0.7 procent van de bevolking waren er meer Jedi dan Sikh of Joden. Toch gaf de Britse overheid het Jediisme niet dezelfde status als de kleinere maar meer conventionele religies. Aan de ene kant is dat goed te begrijpen: invullen dat je Jedi bent, is een uitdrukking van fandom. Aan de andere kant is het onrechtvaardig: hoe weet de Britse overheid nu of de respondent niet echt in the force gelooft? De Christelijke God is voor mij een even fictioneel karakter als Yoda.
De wereld van Star Wars is niet echt. Dat universum, far far away, is verzonnen door George Lucas. Maar wie zegt dat de wereld uit het nieuwe testament niet ook fictie is, verzonnen door Matteüs, Marcus, Johannes, en (daar is ‘ie weer) Lucas? Het Britse Office for National Statistics geeft geen definitie voor religie, noch legt het uit waarom de Jedi niet tellen. Ook het Nederlandse CBS definieert religie niet.
De mythe van metal
Religie is moeilijk te definiëren. De meeste mensen kunnen wel de grote godsdiensten van de wereld opsommen, maar het wordt lastiger wanneer we gaan bepalen wat nu precies als religie telt. Veel mensen geloven tegenwoordig in ‘iets’ of mengen elementen van de grote religies. Het gaat bij religie om een bepaalde mate van zingeving, waarbij er soms wel en soms niet een of meerdere opperwezens in het spel zijn (zie de wikipediapagina). Religie hangt samen met mythe en ritueel. Er zijn heilige teksten en volgelingen. Het Jediisme voldoet aan al die criteria, evenals heavy metal. Bij muziek (en vooral bij rockmuziek) spelen mythe en ritueel bovendien een grote rol. De belevenis is zintuigelijk, luisteraars raken in vervoering en de grote voorgangers worden aanbeden. De terminologie is verdacht gelijk.
Wie mag bepalen wat religie is? Welke waarde kennen we toe aan de uitspraken van de paus? Aan die van een sjamaan ergens in het regenwoud in Colombia? Ben je religieus als je jezelf Joods noemt, maar niet praktizeert? Wat maken we van een dominee die zegt niet in God te geloven? Bestaat er zoiets als in tongen spreken? Had het ingestraalde water van Yomanda helende krachten?
Spaghettimonster
De campagne om heavy metal te noemen als religie gaat verder dan een aardige publiciteitsstunt. Religies genieten bepaalde voorrechten. Die gaan van belastingvoorrechten tot vrijheden gegarandeerd in de grondwet. De Amerikaanse kerk van de Flying Spaghetti Monster werd opgericht toen Christenen probeerden intelligent design in de schoolboeken te krijgen. Wanneer heavy metal een officiële religie wordt, kunnen geloofsbelijders zich beroepen op de vrijheid van godsdienst wanneer hun baas hun oproept hun lange haar nu eens te wassen. Zo ver zal het waarschijnlijk niet komen (alhoewel: blijkbaar is ‘clown’ ook een levensovertuiging). De campagnes in Groot-Brittanië hebben vooral een democratiserende waarde. Ze doen ons nadenken over bovenstaande vragen. Door daar over na te denken, twijfelen we aan conventionele autoriteit. Die twijfel leidt mogelijk tot doorbreking van die autoriteit. En daarmee brengt de Kerk van de Heavy Metal ons een stap dichterbij een seculiere samenleving.
