De Grote Geschiedenis Quiz is, net als De Grote IQ-test, De Grote Bijbelquiz en hun aller voorloper, Het Groot Dictee der Nederlandse Taal, is inmiddels een ware traditie op de Nederlandse televisie. De afgelopen jaren is geschiedenis sowieso met een grote opmars bezig. Mede naar aanleiding van het integratiedebat is er meer aandacht gekomen voor geschiedenis in het algemeen en Nederlandse geschiedenis in het bijzonder. Dit heeft geleid tot een waardevol en succesvol programma als Andere Tijden, het populaire Historisch Nieuwsblad en natuurlijk de (omstreden) Canon van de Vaderlandse Geschiedenis. Een historische blunder echter dat geschiedenis wordt teruggebracht tot negentiende-eeuwse proporties.
Aandacht voor geschiedenis is goed. Kennis van geschiedenis is het fundament onder leven onze tijd. Je moet weten wat er voorheen gebeurde, anders kun je niet functioneren als maatschappij. En daar vallen hele leuke quizzen uit te maken. Álle kennis (op wat sterrenkunde en andere onbegrijpelijke hocus pocus na) is immers geschiedenis.Daarom is het des te bedroevender te zien wat De Grote Geschiedenisquiz uit 10.000 jaar geschiedenis weet te plukken.
Lobith
De vragen van De Grote Geschiedenis Quiz waren voor het overgrote deel politiek van aard. Leuk en belangrijk, maar er is gelukkig nog wel wat meer te doen in de geschiedenis. Alsof politiek belangrijk is. Vragen over (hoge en lage) kunst en cultuur waren niet te zien. Welgeteld één vraag over bevolkingsgeschiedenis (hoeveel mensen stierven er tijdens de pestepidemie van 1665 in Amsterdam) stelde Joost Karhof. Waar bleven interessante vragen over mediageschiedenis, over economische geschiedenis, over mentaliteitsgeschiedenis om maar wat te noemen? Het was ook nog eens Nederland op z’n kleinst: alsof geschiedenis bij Lobith ophoudt. De meest exotische vraag gingen over Guantanamo Bay, Afghanistan en over Suriname. Ja, buitenlands, maar wel erg passend in ons eigen plaatje.
Bovendien waren de vragen voor het allergrootste deel van toepassing op de twintigste eeuw. Dat is nog wel te verdedigen vanuit de stelling dat er nou eenmaal filmpjes bij moeten zijn. Maar waarom moeten mensen altijd dom worden gemaakt? Er zijn genoeg plaatjes van voor de negentiende eeuw. Meer dan voldoende handschriften, kunstwerken en archeologische objecten, van schilderij tot weggeworpen twaalfde-eeuws kippenbotje, komen in aanmerking om te laten zien. Sterker nog: er is niet één historisch artefact in de studio geweest.
Parodie
De Grote Geschiedenis Quiz maakt een parodie van geschiedenis. Het doet alsof geschiedenis louter feitjes over Vaderlandsche Geschiedenis is. Het ontbrak nog aan de welbekende schoolplaten. Serieuze geschiedwetenschap is bezig met het verklaren van historische ontwikkelingen, met vragen over continuïteit en discontinuïteit. Natuurlijk kan en hoeft dat niet allemaal terug te komen in een quiz. Op deze manier spiegelt zo’n quiz echter een verkeerd beeld van geschiedenis. Alsof het over politici gaat, in plaats van over alle aspecten van de maatschappij en over de levens van mensen. Alsof geschiedenis voor de twintigste eeuw of buiten Nederland niet relevant is. Alsof geschiedenis stilstaat. Universiteiten zitten vol met mensen die al-dan-niet baanbrekend historisch onderzoek verrichten, naar Nederlandse én buitenlandse gebeurtenissen en ontwikkelingen. De geschiedwetenschap is enorm veranderd sinds Von Ranke. Toch staat zijn historische kernvraag, naast alle nieuwe vragen, nog steeds: Wie es eigentlich gewesen? Daar leer je niets over in De Grote Geschiedenis Quiz.
Wat de programmamakers zouden moeten doen – en dat kan best in quizvorm – is een beeld geven van hoe mensen in het verleden leefden. Wat ze deden, hoe ze dachten, wat ze aten, hoe ze geloofden, hoe ze oorlog voerden, hoe ze vrouwen onderdrukten, hoe ze ontdekkingen deden en hoe ze spiegeltjes en kraaltjes aan de zwartjes gaven. Dat kan zo’n quiz makkelijk doen door de historische sensatie centraal moeten stellen: Een archief, een pamflet, een twaalfde-eeuws zwaard, een kattebelletje van Colijn uit 1920, een ploeg uit het pre-Columbiaanse Amerika. Je kan het zo gek niet bedenken, of je kan geschiedenis toonbaar maken, aanraakbaar maken. Dan kun je ook recht doen aan de laatste onderzoeken. Belangrijker nog: het wordt het echte geschiedenis, van echte mensen.
Huub Bellemakers is een matig historicus, kent geen feitjes, maar ziet wel overal de continuïteit van in. Er verandert dus niet zoveel.
Afbeelding:Artshooter
