Er lijkt een minderheidskabinet te komen in Nederland. VVD en CDA lijken te gaan regeren met gedoogsteun van de PVV. Zo’n coalitie heeft een heleboel nadelen, maar het is wel een interessant experiment. In Nederland is er immers sinds mensenheugenis geen minderheidskabinet geweest. Critici zeggen dat Wilders nu de VVD en het CDA in een houdgreep houdt. Je kan er ook op een andere manier naar kijken: een minderheidskabinet leidt tot meer dualisme en meer macht voor de Tweede Kamer.
In de Nederlandse parlementaire traditie zijn we meerderheidskabinetten gewend. Die zijn zogenaamd stabiel en dan weet iedereen waar die aan toe is. Het grote nadeel van de meerderheidscoonstructie is dat het leidt tot dichtgetimmerde coalitieakkoorden. Partijen zijn het a priori met elkaar oneens. Om te zorgen dat er toch makkelijk geregeerd kan worden, kaarten de partijen alle moeijlijke punten vantevoren af. Het gevolg hiervan is minder macht voor de Tweede Kamer. Een beetje rommelen in de marge blijft er over voor de Staten-Generaal, de coalitiepartners zorgen ervoor dat er nooit echte verrassingen voorkomen. Dit de facto monisme is slecht voor de democratie. De Tweede Kamer heeft immers minder te zeggen. Dat leidt niet alleen tot verschrikkingen als Pieter van Geel die met het schaamrood op de kaken Balkenende verdedigt rondom Irak, maar ook tot minder vertrouwen in de politiek. Nederland kiest immers de Tweede Kamer, die zouden moeten beslissen, niet de regering.
Dualisme
Een minderheidskabinet kan echter voor een ommekeer zorgen. Ja, er bestaat de mogelijkheid dat Geert Wilders alles te zeggen krijgt. De andere mogelijkheid is dat er beperkte afspraken worden gemaakt over de gedoogsteun en dat de rest aan de kamer gelaten wordt. Dan moeten CDA en VVD gaan ‘shoppen’ bij de rest van de Tweede Kamer. Dan moeten ze met goede plannen komen, waarbij ze rekening houden met bijvoorbeeld de op één na grootste partij, de PvdA. Dat zou gek genoeg ook nog in lijn zijn met het informatieverslag van Herman Tjeenk Willink voor Paarsplus
Een beperkt akkoord geeft ook ruimte aan een inhoudelijke inbreng van de fracties in de Kamer die niet in het nieuwe kabinet vertegenwoordigd zijn, waaronder de grootste winnaar van de verkiezingen. Kwesties die niet in het regeerakkoord zijn opgenomen, zijn vrij en kunnen dus niet tot een kabinetscrisis leiden.
Voor een minderheidskabinet met gedoogsteun geldt natuurlijk hetzelfde. Het komt dan echter nog meer aan op durf van zowel regeringspartijen als van oppositie. CDA en VVD moeten op het gebied van sociaal-economische hervormingen op zoek gaan naar steun van de (linkse) oppositie. Daarmee kunnen ze meer bereiken dan met de PVV. De PVV zal vooral concessies willen op het gebied van immigratie, dat moet dus mogelijk zijn. Andersom moeten de oppositiepartijen ook openstaan voor kabinetsvoorstellen. Zoals uit de gesprekken rondom Paarsplus bleek, zijn GroenLinks en D66 en ook de PvdA bereid tot compromissen. Dat kunnen ze ook zijn vanuit de oppositierol. Dan moet iedereen, van links tot rechts, wel een knop in het hoofd omzetten. Het is parlement versus regering, niet regeringspartijen versus oppositie. Dat vergt een hoop politieke moed, van iedereen, op de eerste plaats van Mark Rutte. Maar het is juist een minderheidskabinet dat de kans herbergt om die politieke moed ook af en toe beloond te zien. Zoals dat hoort in een dualistisch systeem.
Huub Bellemakers is vooral onverminderd optimistisch over de Nederlandse politiek, maar weet ook best dat het CDA hierbij betrokken is.
