Hoewel er niets van terug te vinden is in het regeer- of gedoogakkoord, heeft ‘etnische registratie’ veel Nederlanders de stuipen op het lijf gejaagd. Het is moeilijk om over deze maatregel te praten zonder een vergelijking met de Tweede Wereldoorlog te maken. Zoals met alle Godwins, slaat discussie daardoor vrijwel direct dicht. Laten we nu eens uitgaan van wat Wilders zegt te willen, namelijk het Nederlandser maken van Nederland. Is een maatregel als etnische registratie daarin effectief?
Registratie
In het verkiezingsprogramma van de PVV wordt etnische registratie genoemd als oplossing in het hoofdstuk ‘Veiligheid’. “Etnische registratie van iedereen. Inclusief vermelding ‘Antilliaan’” staat als bullet point tussen “Preventief fouilleren in het hele land” en “Geen alcohol achter het stuur”. Het is onduidelijk welke rechten en plichten de PVV wil verbinden aan de etniciteit van iedereen, inclusief de Antilliaan.
Het indelen van groepen op basis van afkomst is niet nieuw in Nederland. ‘Autochtoon’ en ‘allochtoon’ zijn statistische termen die volkomen ingeburgerd zijn geraakt. De indeling wordt door het CBS gemaakt op basis van het geboorteland van de ouders, dat objectief vast te stellen is. In het dagelijks taalgebruik worden de termen gebruikt om een tegenstelling aan te duiden tussen Nederlanders en buitenlanders.
Verschil tussen afkomst en etniciteit
In mijn promotieonderzoek naar meisjescultuur werd duidelijk dat er geen een-op-eenrelatie bestaat tussen de afkomst van de ouders en de etniciteit. Zo voelde een meisje met ouders uit Engeland en Ghana zich niets anders dan Nederlands. Een ‘Hindoestaans’ meisje voelde geen verwantschap met Suriname, waar haar ouders geboren waren, maar wel met India waar veel familie woonde. Een meisje dat in Nederland was geboren met ouders uit Marokko, identificeerde zich niet met Marokko of met Nederland. Taal, locatie en huidskleur waren belangrijke factoren bij etnische identificatie. Zo wilde een meisje graag een donkerdere huid zodat ze zich meer Turks kon voelen.
Etniciteit is dan ook niet hetzelfde als afkomst, noch als nationaliteit en ras. Het begrip verwijst naar een ervaring van verwantschap (identificatie) met een volk. Het veronderstelt dat iemand geboren wordt in een bepaalde cultuur en dat gedeelde kenmerken bepalen wie of wat hij is. Zo kan iemand zich Servisch voelen, Koerd of Fries. De volkeren waarnaar etniciteit verwijst, gaan vaak vooraf aan de huidige natiestaten (die zijn immers pas een zeer recent verschijnsel). Historisch gezien ‘kloppen’ die identificaties niet. De verwantschap lag vroeger bij dorp of stad, en bij familie. Etniciteit is dan ook een construct dat leunt op de mythe van een gedeeld verleden. Dat maakt etniciteit echter niet minder ´echt´.
Dwang
De meisjes uit mijn onderzoek hadden de tegenstelling tussen allochtoon en autochtoon sterk geïnternaliseerd. Daarnaast ze werden hier voortdurend op gewezen, door de staf op school maar ook door elkaar. Inmiddels probeert het CBS ook de derde generatie te operationaliseren. Hiermee zien we hoe de indeling permanent wordt gemaakt: het is zo onmogelijk voor Turkse en Marokkaanse nakomelingen om ooit autochtoon te worden. Etnische registratie gaat een stap verder. Het neemt de subjectieve beleving van identiteit op in het bevolkingsregister.
Etniciteit gaat dus over wat iemand zich voelt en met wie hij zich identificeert. Zo kun je aan iemand wiens ouders in Marokko zijn geboren wel een Marokkaanse identiteit toeschrijven, maar als deze persoon zich niet identificeert met ‘Marokkaanse’ culturele of genotypische kenmerken, religie, geschiedenis en afstamming is dit onzinnig. Etnische registratie zal echter gaan betekenen dat deze persoon zich Marokkaan moet blijven voelen.
Stel je eens voor dat je geregistreerd wordt als Batavier en dat je gedwongen wordt je daarmee te identificeren. Iedereen zou ervan uitgaan dat je uitstekend kon paardrijden, Romeinen zouden je argwanend aankijken en je zou je moeten verantwoorden voor de uitspraken toegeschreven aan ene Hercules Magusanus. Dát is wat een onveranderlijk idee van etniciteit impliceert.
Automatische identiteit
Nu is het al zo dat een allochtoon nooit een Nederlander kan worden. Etnische registratie behelst een verdere formalisering van afkomst. Daarnaast legt registratie etniciteit buiten de eigen ervaring. Zoals alle kinderen van ouders met een Marokkaanse nationaliteit automatisch ook de Marokkaanse nationaliteit krijgen (zelfs als ze dat niet willen), zal etniciteit automatisch van ouder op kind worden doorgegeven: jij bent dit en jij blijft dit. Hoe je je voelt, is irrelevant. De internalisering van allochtoon zijn maakt nu al dat veel kinderen uit de tweede generatie zich nauwelijks identificeren met Nederland. Als de Nederlandse staat een individu een Marokkaanse, Ghanese of Antilliaanse etnische identiteit oplegt, benadrukt zij nog meer dat dit individu geen Nederlander is. Etnische registratie is daarmee het tegenovergestelde van Nederland Nederlandser maken.
Linda Duits is eigenaar van Diep Onderzoek. Zij promoveerde op meisjescultuur in de hedendaagse multiculturele samenleving.
