Of het nou om aardstraalklunen, piskijken, homeopathie of ayurvedisch oorkaarskleien gaat, de alternatief overtuigde medemens bedient zich ter verdediging van de kwakzalverij van hun keuze van een aantal standaardargumenten. Natuurlijk is discussie in de meeste gevallen zinloos, maar mocht u af en toe de behoefte voelen om kruidenvrouwtjes en mandalavouwers van repliek te dienen dan is deze serie op DeJaap zeg maar helemaal uw ding. We gaan alternatieve dooddoeners debunken! Vandaag de dooddoener: “Maar het IS wetenschappelijk bewezen dat [insert Kwaktherapie] helpt, kijk maar hier, allemaal wetenschappelijke onderzoeken.”
De Bachbloesemdruppelaars onder ons mogen wetenschap maar wat graag afdoen als ‘ook maar een geloof’ enerzijds, maar schermen anderzijds maar wat graag met wetenschappelijk ‘bewijs’ als het in hun straatje te pas komt. Of lijkt te komen.
Dit selectief aanhalen van wetenschappelijk onderzoek kan op twee manieren: het onderzoek deugt niet of de interpretatie van de resultaten deugt niet.
Het onderzoek deugt niet
De alternatieve sector bedient zich graag van ‘wetenschappelijk’ onderzoek gedaan door pseudo-wetenschappers. Die produceren imposante proefschriften en dragen indrukwekkende titels en werken bij instellingen in de Verenigde Staten die zich ‘University’ noemen. Bij de American Holistic University bijvoorbeeld is het mogelijk een doctoraat in Hypnotherapie te behalen. En voila, het wetenschappelijk bewijs van een Amerikaanse universiteit dat Hypnotherapie ervoor zorgt dat je je vorig leven als achttiende eeuws touwslager tot in detail kan herinneren is geleverd.
Helaas gaan ook echte universiteiten soms flink de mist in: het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam verstuurde onlangs een ronkend persbericht “Acupunctuur helpt baby met stuitligging om te draaien”. Promovenda Ineke van den Berg concludeert in haar proefschrift dat het met brandende kruiden verwarmen van de kleine teen van een zwangere vrouw ervoor zorgt dat de baby in haar buik zich omdraait. Ik pauzeer even tot u klaar bent met homerisch schateren.
Ja? We kunnen verder? Fijn. Dat er inmiddels door andere wetenschappers gehakt wordt gemaakt van dit proefschrift en dat er een tegenpublicatie onderweg is, zal niet meer baten, nu dit ‘wetenschappelijk bewijs’ in alle kranten breed uitgemeten werd. Met dank aan Erasmus Medisch Centrum, volgens eigen zeggen “het grootste en wetenschappelijk meest toonaangevende Medisch Centrum van Nederland”, heeft speldenprikkend Nederland er weer een ‘bewijs’ bij. Want selectief lezen, dat is een must voor iedere kwakzalver.
De interpretatie van resultaten deugt niet
Het hierboven genoemde onderzoek van dr. Van den Berg zal uitentreuren worden aangehaald als wetenschappelijk bewijs dat acupunctuur werkt. Dat er uit de medische wereld reacties zullen komen op dit onderzoek, of dat het onderzoek slecht is uitgevoerd, of dat de behaalde resultaten in dit onderzoek volstrekt niet reproduceerbaar zijn, daar kraait geen haan naar. Wetenschappelijk bewijs is altijd statisch, in alternatieve kringen. Het is absoluut niet de bedoeling dat een bepaalde uitkomst wordt gereproduceerd, dat een stelling wordt gefalsificeerd of dat er überhaupt nog iets verder mee wordt gedaan. Veel onderzoeken naar bijvoorbeeld acupunctuur gaan nog steeds uit van oude, sindsdien nooit meer herziene onderzoeksresultaten uit de negentiende eeuw.
Daarnaast is er nog het selectief citeren uit wetenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld een onderzoek naar de bijwerkingen van het bof/mazelen/rodehond-vaccin. “Hier, kijk maar, een wetenschappelijk onderzoek bewijst dat je een hele hoop enge bijwerkingen krijgt van dat vaccin!” zal een lid van de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken zeggen. Uiteraard wordt het onderzoek naar de gevolgen van het doormaken van bof, mazelen of rodehond gemakshalve NIET genoemd, of afgedaan als propaganda van de farmaceutische industrie.
Als sprookjesgelovige zul je dus moeten kiezen: ofwel je schrijft wetenschap af als “ook maar een geloof”, of je schermt met gebrekkig en achterhaald wetenschappelijk bewijs en negeert alles wat jouw stelling omtrent kankergenezend aardstraalwichelen niet ondersteunt. De conclusie in beide gevallen luidt: u praat poep. Dat is wetenschappelijk bewezen.
