Vandaag op DeJaap: het laatste deel van een serie over de Amerikaanse opnames van John Lomax en zijn zoons John jr. en Alan. John Lomax legde een indrukwekkende collectie veldopnames aan van Amerikaanse volksmuziek en zijn invloed op de hedendaagse folk, blues, Americana, country en bluegrass kan bijna niet overschat worden. De opnames aan de chain gangs in Amerikaanse gevangenissen, zijn ontdekking van blueszanger Leadbelly en vroege opnames van de Carter Family zijn enkele juweeltjes uit die collectie. Vandaag het slot, deel 4: De invloed van de Lomax-recordings op de Amerikaanse muziek.
Amerikaanse trots
De familie Lomax deed veel meer dan alleen het vastleggen van muziek en het archiveren van de opnames: ze waren actieve promotors van artiesten en muziekstijlen en traden zelf veel op, met name Alan Lomax. Ook was het Alan die behalve muziek, ook uitgebreide interviews opnam met onder anderen Woody Guthrie, Leadbelly, Pete Seeger en Muddy Waters. Natuurlijk waren deze artiesten ook zonder de bemoeienis van de Lomaxen wel beroemde en geliefde muzikanten geworden, maar de trots op de eigen Amerikaanse volkscultuur was lange tijd niet vanzelfsprekend.
Zeker niet in de vorm waarin de Lomaxen de volksmuziek waardeerden en vastlegden; zonder aanzien des persoons. Hun aanpak, die we tegenwoordig misschien multicultureel zouden noemen, vertegenwoordigt bij uitstek een dwarsdoorsnede van de Amerikaanse volkscultuur in de jaren ’30 tot en met ’50. Zwart en blank, boeren, gevangenen, dagloners, vrijgelaten slaven, Europese immigranten, de Lomax recordings laten zien dat Amerikaanse trots niet per se het domein is van de racistische redneck.
Het is moeilijk om precies aan te geven wat de invloed van de familie Lomax precies geweest is. Grote namen in de Amerikaanse muziek zoals Johnny Cash zijn altijd trouw gebleven aan hun muzikale roots, ook toen rock ‘n roll en hippiemuziek in de mode waren. Het is aannemelijk dat dat zelfvertrouwen was er niet of veel minder geweest zonder de erkenning die folk, country en bluegrass kregen als artistiek ‘verantwoorde’ en volwaardige muziek door het veldwerk van de Lomaxen. Cash trouwde later met June Carter, de dochter van Mother Maybelle van de originele Carter Family. De Lomaxen speelden een grote rol in hun doorbraak. Ook de folk-revival in de jaren ’60 waar Bob Dylan de bekendste exponent van is was er niet geweest als Pete Seeger niet in de radioshows van Alan Lomax optrad, die zijn opvallende banjospel had opgemerkt en hem aanmoedigde om vooral erbij te gaan zingen.
Controverse
Uit hun samenwerking vloeide onder andere het bekende Newport Folk Festival voort, waar Seeger de jonge Dylan introduceerde. Dylan op zijn beurt zorgde voor controverse door te spelen met elektrische versterking. Het veroorzaakte een schandaal en het bekende verhaal dat Seeger uit frustratie met een bijl de snoeren doorhakte kwam op het Newport Folk Festival in de wereld. Zelf zegt hij daarover dat hij de protestliederen zo belangrijk vond, dat hij de elektrische vervorming van het stemgeluid van Dylan te veel ten koste vond gaan van de boodschap. Waarschijnlijk is het hele verhaal nogal opgeblazen tot de legende die het nu is, maar het feit alleen al dat er zo’n controverse kon ontstaan geeft aan dat het genre volwassen werd en ook weer (protest-)reacties aan de nieuwe generatie wist te ontlokken.
Aan de hand van één enkel nummer uit de Amerikaanse volksmuziek is het mogelijk om te illustreren hoe de invloed van de Lomax recordings kan doorwerken. In deze clip van Johnny Cash is mooi te beluisteren hoe een cowboyliedje over de volksheld John Henry wordt vermengd met elementen uit de ‘zwarte’ chain gang muziek: het gehamer is als effect toegevoegd, terwijl het in de clip in deel 2 van deze serie ‘echt’ is. In deel 3 van deze serie is een folky versie van John Henry door Pete Seeger te beluisteren, in een documentaire door Lomax. En later, in 2008, is Bruce Springsteen in het oeuvre van Seeger gedoken en heeft er zijn eigen versie van gemaakt, met rock- en New Orleansinvloeden.
http://www.youtube.com/watch?v=o3Hdobado20
De erfenis
Op muzikaal vlak is het belang van de door de Lomaxen geconserveerde en gerevitaliseerde muziek onmiskenbaar, maar ook het beeld dat wij nu hebben van de sfeer en de cultuur van het zuiden van de Verenigde Staten in de jaren ’30. In de bekende Coen-brothers film O Brother Where Art Thou zingen de Soggy Bottom Boys het nummer Constant Sorrow. Dit nummer, en vele andere in de film, komen van de Lomax-collectie Songs of the South.
http://www.youtube.com/watch?v=krwywj_gIjk
De Lomax-erfenis is enorm, zowel in omvang als in waarde. De vader en zoon die de muziek gingen halen waar de muziek te vinden was hebben ervoor gezorgd dat muzikanten en luisteraars nu de muziek nog altijd daar kunnen vinden waar zij al jaren niet meer te halen is. De stemmen en liedjes van hun tijdgenoten zijn bewaard, hoezeer de stijlen en trends ook vernieuwen en veranderen, de Lomax recordings zijn een bron die nooit opdroogt.
Alan Lomax heeft ook buiten de Verenigde Staten vele opnames gemaakt. In deze serie is bewust gekozen voor het belichten van alleen zijn Amerikaanse opnames.
