Het heeft 113 jaar geduurd voordat het bekendste ballet ooit verfilmd werd. Het Zwanenmeer vertelt met muziek en spitzen het verhaal van een prinses die betoverd wordt en in een zwaan verandert. Het is een dramatisch parabel, vol romantiek maar vooral tragedie. Regisseur Darren Aronofsky (Requiem For A Dream, The Wrestler) voegt in Black Swan aan de muziek en spitzen betoverde beelden toe. Zijn Zwanenmeer is een hedendaagse saga over het idiote streven naar perfectie.
Balletdanseres Nina wordt uitverkozen om de hoofdrol te spelen in Het Zwanenmeer. Ze is gemaakt om de delicate witte zwaan te spelen. Langzaam wordt ze echter krankzinnig als ze in aanloop naar de première meer en meer verandert in de evil twin: de zwarte zwaan. Trailer:
Seksloos lichaam
Centraal in de film staat het lichaam van Nina. Nina is een danseres en haar lichaam is zodoende haar instrument. Het behoort echter niet toe aan haar. Haar choreograaf Leroy (Vincent Cassel) gebruikt het. In een vernederende oefensessie vraagt hij aan de mannelijke danser of hij Nina zou doen. “Nee” is het antwoord, “niemand wil dat neuken”. Geen lusten om op Nina te botvieren dus, maar het lichaam van zijn “kleine prinsesje” is het ingrediënt voor zijn succes, een les die Nina’s voorganger Beth (Winona Ryder) hard leert.
Daarnaast is Nina’s boosaardige moeder eigenaar van haar lichaam. Ze mishandelt het, bijvoorbeeld wanneer ze ruw Nina’s nagels knipt, en ze manipuleert het, door Nina’s dieet zowel te faciliteren als te frustreren. Ook hier wordt Nina’s gebrek aan eigenaarschap van haar lichaam het meest duidelijk wanneer het om seks gaat. Een verlossende masturbatiesessie stopt abrupt door de alomtegenwoordige moeder.
Nina’s lichaam wordt voortdurend gedisciplineerd, door het eten te onthouden en door het eindeloos te trainen. Nina probeert controle over lichaam terug te krijgen door te krabben. Black Swan biedt hiermee inzicht in de hysterische wereld van meisjes met een eetstoornis. Net als anorexiapatiënten gebruikt Nina automutilatie om de grip op haar werkelijkheid terug te krijgen.
Waarheid en waarzin
Nina is een onbetrouwbare verteller. Het verhaal wordt geheel vanuit haar gezichtspunt verteld. We weten niet wat waar is en wat waanzin. Is Leroy echt zo’n viespeuk, lijkt mama echt zo op de moeder van Norman Bates, is Nina echt klaargekomen door toedoen van Lily? Dit narratieve perspectief wordt door Aronofsky aangezet door rauw en realistisch te filmen. Het idee van werkelijkheid wordt dus versterkt. De kijker zit voortdurend dicht op de huid (letterlijk) van Nina. De vele extreme close-ups werken daarbij vervreemdend – net als dat Nina’s feitelijkheid voor haar vervreemdend is.
Het kijken van de film is een fysieke ervaring. In de bioscoop reageerde het publiek lichamelijk: wegkijken, angstuitroepen en zelfs flauwvallen. Net als bij een balletvoorstelling is de film gericht op het in vervoering brengen van het publiek. Tegen het einde van de film zwelt de bekende muziek van het ballet steeds meer aan. De grens tussen het ballet en Nina’s werkelijkheid verdwijnt. Terwijl Tsjaikovski door de bioscoop schalt, slaat de betovering van de zwaan echt over op het publiek. De film wordt daarbij bijna trippy: door de muziek, de camera en de zo overtuigende Portman word je meegezogen naar het verontrustende zwanenmeer van Aronofsky.
Fuckable perfectie
Black Swan is tot slot vooral Natalie Portman. De acteerprestatie die zij neerzet is adembenemend. Hoewel we de evil twin maar weinig zien, slaagt Portman erin ook een overtuigende zwarte zwaan neer te zetten. Haar witte zwaan is kwetsbaar, breekbaar. Soms wil je niet naar haar kijken omdat je vreest dat je blik haar broze lichaam al zal beschadigen. Het spel van Portman is hier bijzonder en op zichzelf al ruim voldoende voor acteerprijzen. Het is echter de dualiteit in de rol waar Nina mee worstelt die Portman als actrice op een ander niveau zet. Als zwarte zwaan loopt Portman over van zelfvertrouwen. Ze is een totale babe, die absoluut fuckable is en die Mila Kunis tot muurbloempje reduceert. Kom je Oscar maar halen Natalie. Het was perfect.
