Vanavond houdt president Obama zijn derde en wellicht laatste State of the Union address. Hoewel formeel een gewichtig onderdeel van het politiek-bestuurlijke proces, is het in werkelijkheid, zeker in een verkiezingsjaar, vooral een campagnespeech. Voor de president biedt het een uitgelezen mogelijkheid om temidden van het bloedbad dat de Republikeinse voorverkiezingen zijn geworden, aan een nationaal publiek te laten zien dat hij boven de chaos staat. Als Obama vanavond in campagnemodus is als op zijn beste momenten in 2008, kan ons een staaltje game changing retoriek staan te wachten.
Beleidsplan
Formeel presenteert de president vanavond, als een Amerikaanse Prinsjesdag, zijn beleidsplannen en budgetvoorstellen voor het nieuwe fiscale jaar dat op 1 oktober zal beginnen, zodat Congress genoeg tijd heeft om er een definiteve begroting van te maken. In de praktijk heeft de president weinig te zeggen over de begroting, zonder partijdiscipline en regeerakkoorden is het maar afwachten welk compromis de senatoren en afgevaardigden samen uitonderhandelen, en is het budget voor het fiscale jaar dat al vier maanden bezig is nog niet definitief. Het gepolariseerde politieke landschap maakt niet meer dan tijdelijke maatregelen om het land bestuurbaar te houden mogelijk, waardoor de beste intenties van de president weinig met werkelijk politiek beleid te maken hebben.
De State of the Union address biedt Obama vooral de mogelijkheid om zichzelf te presenteren als president van goede ideëen en nobele idealen, de president die het slachtoffer is van petty politics on Capitol Hill. Hij zal een contrast willen tonen met het modderworstelen van de Republikeinen en zal een pad voorwaarts willen uitstippelen, een visie op hoe Amerika haar problemen achter zich kan laten. Boven alles zal hij echter Congress een veeg uit de pan willen geven en de verantwoordelijkheid voor stilstand in haar schoenen willen schuiven. Nadat hij vooral in de eerste twee jaar nog probeerde om samen te werken met de Republikeinen, zal hij vanavond laten zien dat hij de strijd wil aan gaan, dat hij het Amerikaanse volk wil laten zien dat het de Republikeinen zijn die Washington gegijzeld houden. No More Mr. Nice Guy luidt het devies.
Boodschap
Een belangrijk onderdeel van de speech zal het verschil tussen arm en rijk worden, de belastingvoordelen die de happy few genieten terwijl gewone Amerikanen werkeloos zijn en hun huizen verliezen. Zeker nu in de Republikeinse verkiezingsstrijd de zelfverrijking van Romney bij Bain Capital en Gingrich bij Freddie Mac zo’n vooraanstaande rol speelt, zal Obama willen benadrukken dat de Republikeinen alleen opkomen voor Wall Street terwijl hij zich inzet voor main street. Republikeinen willen hard bezuinigen, de gezondheidszorg voor ouderen en uitkeringen uitkleden, maar zijn niet bereid om van de rijkste Amerikanen evenveel belasting te vragen als van de rest van de bevolking. Verwacht hoogdravende retorica over een Amerika dat eerlijk is, waar de American Dream nog bestaat en waar innovatie en ontwikkeling hoogtij vieren. Hij zal willen benadrukken dat de middle class Amerika de toekomst kan bieden die het land verdient en dat hij in 2012 zal proberen om Congress te overtuigen ook iets voor de middle class te doen.
Traditioneel wordt één vertegenwoordiger van de oppositiepartij aangewezen om de president na afloop van de State of the Union op tv van repliek te dienen. Die eer is dit jaar voor de gouverneur van Indiana, Mitch Daniels. Eén term zal een wederkerend thema worden in de speech van Daniels: class warfare. Republikeinen zullen de president verwijten dat hij Amerikanen tegen elkaar uitspeelt, dat hij zijn eigen falen om de economie weer aan de praat te krijgen afschuift op mensen die door hard werken rijk zijn geworden. Ze zullen erop wijzen dat de werkelooosheid hoog is, de staatschuld groot en dat het beleid van de president weinig gedaan heeft om een positieve ontwikkeling te bewerkstelligen. Daarmee leggen ze ook de verantwoordelijkheid voor de politieke stilstand, de gridlock waar Congress zich in bevindt, bij het Witte Huis. Als Obama zich in zou zetten voor alle Amerikanen, niet de bevolking tegen job creators zou opzetten, zou er werkelijk iets kunnen gebeuren in Washington.
Vleugellam
Twee speeches zal de president dit jaar houden, waarbij bijna het hele land aan de buis gekluisterd zit. In de zomer zal dat tijdens de Democratic National Convention zijn als hij formeel genomineerd wordt als presidentskandidaat, en vanavond dus tijdens de Joint session of Congress. Het zal een bepalend moment worden in Obama’s prille campagne en een uitgelezen mogelijkheid om het contrast met de Republikeinen duidelijk te maken. Voor een president die dankzij de meerderheid die de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden hebben effectief vleugellam is, is het bovendien één van de weinig momenten om zich van zijn meest ‘presidentiële kant’ te laten zien. Obama bewees in 2008 een meester van de welsprekendheid te zijn, en als hij daar vandaag weer op terug kan vallen belooft het een mooie avond te worden. Een belangrijk onderdeel van het politieke proces is het zeker niet.
Adriaan Andringa is hoofdredacteur van de WarRoom en zal tot de presidentsverkiezingen in 2012 regelmatig verslag doen van het Amerikaanse politieke schouwspel.
