Maandenlang moest President Obama toezien hoe hij door de Republikeinen hard werd aangevallen. Vannacht kreeg hij de kans om zijn zaak te bepleiten. Terwijl zo’n kleine 50 miljoen Amerikanen toekeken gaf Obama zijn State of the Union speech. Het is een constitutionele verplichting voor een president maar voor Obama was het ook de aftrap van zijn herverkiezingscampagne. Eén ding is daarbij duidelijk geworden: de Obama van 2012 is anders dan die van 2008.
Plechtig moment
In de State of the Union is het niet passend om al te openlijk politieke retoriek te hanteren. De president dient daar boven te staan op dit plechtige moment. Wie echter door het taalgebruik heenkijkt ziet een boodschap die wel degelijk politiek van aard is. Zelfs Obama’s waarschijnlijke Republikeinse tegenstander Mitt Romney, hoewel niet bij naam genoemd, moest het ontgelden. Terugkijkend was er geen ongelukkigere dag voor Romney om zijn belastingteruggave te openbaren. Daaruit blijkt dat hij nog geen 14% belastingen betaalt. In wat waarschijnlijk een poging was om die belastingteruggave te verbergen in nieuws over de State of the Union, bereikte hij precies het tegenovergestelde doordat Obama de lage belastingtarieven van de rijkste Amerikanen aan de orde stelde. Zo zei Obama: “We need to change our tax code so that people like me, and an awful lot of members of Congress, pay our fair share of taxes.” Hij had zelfs de secretaresse van Warren Buffet uitgenodigd om dit punt extra duidelijk te maken. Zij betaalt een hoger tarief dan Buffet, de rijkste Amerikaan.
Niet alleen Romney maar ook het Amerikaanse Congress moest het ontgelden. “I intend to fight obstruction with action,” hield Obama de wetgevende macht voor vannacht. Het is een boodschap die inhaakt op de frustratie van veel Amerikanen dat het Congress onvoldoende bereikt vanwege partijpolitieke belangen. Afgelopen zomer kwam dat tot een kookpunt toen er een hevig politiek gevecht was over of de overheid nog geld mocht lenen om de rekeningen te betalen. Obama probeerde het signaal te sturen dat het niet aan hem ligt dat er onvoldoende gebeurt in Washington.
Progressie
Toch is er wel degelijk progressie geboekt volgens Obama. Hij deed er in zijn speech alles aan om het beeld te bestrijden dat hij niet effectief is geweest als president. Hij begon en eindigde daarom zijn speech met een onderwerp waarop hij sterk staat: buitenlands beleid en nationale veiligheid. Het is niet hét thema van deze verkiezingen maar wel een gebied waarop Obama veel heeft bereikt: de dood van Osama bin Laden en het einde van de oorlog in Irak. Daarnaast gaf hij op het gebied van de economie aan dat er weliswaar nog progressie geboekt moet worden maar dat hij in functie kwam in hele vervelende omstandigheden. Het was een reactie op de Republikeinse aanvallen, die zeggen dat onder Obama 1.7 miljoen banen verloren zijn gegaan. Vanavond voegde Obama daar deze context aan toe: “In the six months before I took office, we lost nearly four million jobs.” Kortom: Obama heeft meer bereikt dan je misschien denkt.
Het punt waarop de Obama van 2012 het meest verschilt van de Obama in 2008 is zijn toon. Die is populistisch. In tegenstelling tot in 2008 voert Obama nu een ideologische strijd. Daarbij valt op dat de inhoud van zijn voorstellen nauwelijks veranderd is want ook in 2008 sprak hij over inkomensongelijkheid. Maar de argumentatie en retoriek die wordt gebruikt om zijn plannen te presenteren is wel veranderd. Zo sprak hij gisteravond de volgende woorden, woorden die hij in 2008 nooit gebruikt zou hebben: “We can either settle for a country where a shrinking number of people do really well, while a growing number of Americans barely get by. Or we can restore an economy where everyone gets a fair shot, everyone does their fair share, and everyone plays by the same set of rules.”
Vier jaar geleden was Obama de niet-politieke politicus. Hij stond boven de partijen en sprak over thema’s als inkomensongelijkheid op een manier die niet de confrontatie opzocht. Maar aan de woede die veel Amerikanen voelen – en die tot uiting kwamen via de beweging Occupy Wall Street – probeert hij nu met zijn retoriek uiting te geven. Maar dat is niet de enige reden waarom hij dit doet. Obama probeert de komende presidentsverkiezingen een keuze te maken over de richting van het land, niet een referendum over zijn functioneren als president. Amerikanen zijn misschien nog niet tevreden over de economie en rekenen dat – terecht of onterecht – Obama aan. Maar ze zullen niet op zijn tegenstander stemmen als die Amerika de verkeerde kant op leidt.
Victor Vlam is Amerikakenner en voerde in 2008 campagne voor zowel Barack Obama als John McCain.
