Wat we vorige week al wisten, werd gister door middel van een videoboodschap en vandaag door middel van een persconferentie formeel: Newt Gingrich zet zijn campagne voor de Republikeinse nominatie stop. Het laatste kunstje van de voormalige partijleider van de Republikeinen, die bijna veertig jaar geleden voor het eerst een gooi deed naar een politiek ambt, is daarmee ten einde gekomen. Hoewel hij vooraf door niemand serieus werd genomen als kandidaat, slaagde Gingrich er meermaals in om zichzelf relevant te maken. Wanneer het erop leek dat zijn kandidatuur een kansloze missie was geworden, herrees hij als een feniks uit de as. De laatste inzakking werd hem echter teveel, en dus rest nu weinig anders dan zijn politiek pensioen, hoewel Gingrich zich de komende maanden zeker nog voor de strijd tegen Obama zal inzetten. De politieke carrière van één van de meest markante Republikeinen van de afgelopen decennia loopt op haar einde.
The higher a monkey climbs up a pole the more you see of his butt. […] The Speaker is very high up the pole right now and we’ll have to see if people enjoy the view.”
Met dat citaat typeerde David Axelrod, één van de belangrijste politieke adviseurs van president Obama, de campagne van Newt Gingrich afgelopen najaar. Gingrich bleek in diverse peilingen aan kop te gaan, en Axelrod vroeg zich publiekelijk af hoe lang Gingrich aan de leiding zou blijven; het viel te bezien of mensen het uitzicht op Gingrich zouden waarderen nu ze hem wat beter konden bekijken. Dat citaat was typerend voor de hele Republikeinse nominatiestrijd waarin de ene na de andere kandidaat als front-runner bestempeld werd om vervolgens diep weg te zakken in de peilingen, maar zeker ook voor de campagne van Newt Gingrich die zich herhaaldelijk, maar nooit voor langere tijd, aan kop mocht vestigen.
Loopbaan
De politieke loopbaan van Newt Gingrich begon al in 1974 toen hij zich namens zijn kiesdistrict in Georgia verkiesbaar stelde voor het Huis van Afgevaardigden. Hij verloor nipt van de zittende Democraat Jack Flynt, maar de eerste stappen van een lange en succesvolle carrière waren gezet. Vier jaar later stelde hij alsnog een zetel in Washington veilig en vanaf eigenlijk de eerste dag maakte hij veel indruk. Hij toonde zich een voorvechter van de militaire- en ruimtevaartindustrie, nam het voortouw in het aanpakken van enkele vooraanstaande Democraten die in opspraak waren geraakt en werd het gezicht van een toonaangevende groep jonge conservatieven. Die golf van hernieuwd en verjongd conservatisme droeg bij aan de (her)verkiezing van Ronald Reagan in 1980 en 1984.
Het hoogtepunt van Gingrich’ lange carrière in het Huis van Afgevaardigden lag echter in de midterm elections van 1994. Hij was initiatiefnemer van het Contract with America waarmee de Republikeinen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden voor het eerst in jaren herwonnen, en werd gekozen als Speaker of the House, de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden en politiek leider van de Republikeinse partij. Toen de partij in 1996 niet in staat bleek om Bill Clinton van een tweede termijn in het Witte Huis af te houden en vervolgens in de midterm elections van 1998 verloor, besloot Gingrich zich uit de actieve politiek terug te trekken.
Campagne
Na zijn loopbaan in het Huis van Afgevaardigden verdween Gingrich niet van het politieke toneel. Via diverse organisaties, boeken en via de Republikeinse huiszender FOXNews, bleef hij een beeldbepalend gezicht binnen de partij en de conservatieve beweging. Toch verwachtten weinig mensen dat hij nog terug zou keren in de arena van de actieve politiek. Toen hij rond de midterm elections van 2010 echter zag dat er hernieuwd enthousiasme was voor een conservatieve beweging, besloot hij nog een laatste poging te wagen. Hij maakte bekend dat hij een gooi naar het presidentschap overwoog en hakte in mei 2011 de knoop door om zich verkiesbaar te stellen. Hij was de eerste Amerikaanse politicus ooit die zijn kandidatuur via YouTube en Twitter bekend maakte, en niet tijdens een bijeenkomst.
Vanaf het eerste moment leek zijn campagne op weinig uit te draaien. De notoir eigenwijze politicus lag veelvuldig overhoop met zijn medewerkers, en zag de hele top van zijn campagneteam in de zomer van 2011, nog geen maand na de bekendmaking van zijn kandidatuur, opstappen. Zijn campagne leek een wiegendood gestorven te zijn. Hij slaagde er echter in om met opmerkelijke uitspraken en sterke prestaties tijdens diverse debatten de aandacht steeds weer op zich te vestigen. En terwijl populairdere tegenstanders als Rick Perry en Herman Cain één voor één door het ijs zakten, bleef Gingrich een opvallende en stabiele factor. Rond november 2011 kon het daarom gebeuren dat Gingrich aan kop kwam in de peilingen die vooral een beeld van ‘alles behalve Romney’ lieten zien, wat David Axelrod tot zijn uitspraak bewoog. Lang bleef Gingrich echter niet populair, mensen waardeerden het uitzicht niet, en zo kon het gebeuren dat niet Newt Gingrich streed voor de winst in het conservatieve Iowa op 3 januari toen de eerste Republikeinen naar de stembus mochten, maar Rick Santorum en Mitt Romney. Gingrich werd daar tegen de verwachtingen in zelfs vierde en zag de hoop op de nominatie snel vervluchtigen.
Gingrich als feniks
Toch slaagde de voormalige Speaker of the House erin om nogmaals uit de as van zijn campagne te herrijzen. Hij veegde in debatten de vloer aan met zijn tegenstanders, Democraten en boven alles met media die het op hem gemunt zouden hebben. Kort voor de voorverkiezingen in South Carolina, een staat die hij moest winnen als populaire politicus uit het zuiden, kwam één van zijn ex-vrouwen met een interview waarin ze beweerde dat Newt haar een ‘open huwelijk’ had voorgesteld nadat hij haar had bedrogen. Een vraag daarover tijdens een debat bracht Gingrich niet zoals velen hadden verwacht aan het wankelen, maar was een aanleiding voor hem om de aanval te openen op de achterbakse media die zich met dit soort zaken bezig houden. Hij won overtuigend in South Carolina en werd tweede in Florida achter Romney; zijn kandidatuur was wederom relevant geworden.
Toch lukte het Gingrich niet om de aandacht vast te houden. Veel van zijn uitspraken, bijvoorbeeld over het stichten van een kolonie op de maan, werden nauwelijks serieus genomen en zijn herhaalde aanvallen op de media begonnen een kunstje te worden in plaats van een boodschap. Het was Rick Santorum die zich steeds meer opwierp als conservatieve uitdager van Mitt Romney en na South Carolina slaagde Gingrich er alleen nog in om zijn thuisstaat te winnen. Andere conservatieve staten kozen zonder uitzondering voor Rick Santorum. Het was inmiddels al enige tijd duidelijk dat Romney de nominatie veilig ging stellen en zeker na de terugtrekking van Santorum, begon de kandidatuur van Gingrich aandoenlijk te worden. De strijd voor het Witte Huis was een gevecht tegen de bierkaai geworden.
Inmiddels zit het er dus op voor Gingrich. Een lange carrière is met een laatste wanhoopspoging om president te worden, ten einde gekomen. Bijna veertig jaar lang was Gingrich een power player binnen de Republikeinse partij en bewees hij als geen ander zowel het bespelen van de media en het publiek, als de politieke strijd in Washington, in de vingers te hebben. Hij heeft zijn sporen ruim verdiend. De komende maanden zal hij nog campagne voeren voor Romney en tegen Obama. Hij zal wellicht nog wat boeken schrijven en van de zijlijn commentaar blijven geven. Toch was dit zijn laatste kunstje. De campagne en politieke loopbaan van de aap in de vlaggenmast zijn voorbij.
Adriaan Andringa is hoofdredacteur van de WarRoom.
