Zes jaar lang heb ik elke zomer zes lange zondagavonden geconcentreerd thuis op de bank voor de televisie gezeten. Drie uur lang staarde ik onafgebroken naar presentatoren als Joris Luyendijk, Bas Heijne en Jelle Brandt Corstius. Het was elk jaar weer zes zondagen achter elkaar een hele zit. Ik vermoed dat ik mij mag rekenen tot een select gezelschap dat ook daadwerkelijk een complete uitzending van Zomergasten heeft uitgezeten. Maar, ik deed het met plezier. In de afgelopen zes jaar schreef ik voor de maandag na elke Zomergasten-uitzending een recensie. Eerst voor mijn eigen online margepodia, later voor Nu.nl waar ze meer dan uitstekend werden gelezen. De afgelopen drie jaar was ik, in ieder geval voor veel twitteraars, een onderdeel geworden van het Zomergasten-seizoen. De Zomergasten-belevenis, ofzoiets. Zes jaar lang heb ik die zes lange, lome zomerzondagavonden uitgezeten. Niet voor het geld, maar voor de lol en het enthousiasme. 36 recensies in totaal (sorry, 35, eentje werd door iemand anders geschreven) heb ik geschreven. Met alle liefde en plezier. Maar dit jaar doe ik het niet meer. Sorry. Ik protesteer.
Principieel weiger ik dit jaar me wederom te verdiepen in Zomergasten. De Zomergasten die dit jaar aan de tafel bij Jan Leyers zullen aanschuiven, zijn een belediging voor iedereen jonger dan 30. De samenstelling van Zomergasten dit jaar is een directe aanval op iedereen die niet al lang en gulzig genoeg uit de ruif van Vpro-babyboomend-grachtengordel Nederland eet. Het is wat mij betreft een liederlijke schande en ik weiger daar mijn pen voor te lenen.
Van de zes gasten is er welgeteld één jonger dan 60! Eén! Wie moet dat aanspreken precies? De Powned-kijkende netwerkgeneratie? Of het vergrijsde babyboomkader dat nu al zo lang, te lang, met ijzeren vuist drammend de dienst uitmaakt in publieke omroep Nederland?
Navelstaarderig
Uiteraard, de gemiddelde Vpro-kijker is grijs. Net als alle andere publieke omroepen bestaat het overgrote merendeel van de leden uit types die in de jaren zeventig nog heilig geloofden in hun maakbaarheidszuil. Tout regisserend, acterend en cultuurminnend Nederland van boven de 45 is Vpro-lid. Er bestaan zelfs nu nog mensen die dapper blijven volhouden dat de Vpro “echt heel vrijzinnig is” en dat de Vpro precies is wat Nederland nodig heeft, ondanks het feit dat de Vpro slechts valt te karakteriseren als “links” en “navelstaarderig”, aangezien elke thema-uitzending tot nu toe nog nooit ook maar één camera buiten de grachtengordel heeft weten te rijden.
Prima. Als de Vpro graag haar eigen doelgroep bedient en net als alle andere omroepen te veel op kijkcijfertjes geilt, moeten ze inderdaad vooral hun bejaarde publiek proberen te bereiken. Maar zeg dat er dan gewoon bij. Zeg dan gewoon dat Zomergasten beslist niet is bedoeld voor iedereen die meebetaalt en dat alleen de zorgvuldig geselecteerde elite van boven de 45 naar dit programma mag kijken. En maak je omroep dan niet langer afhankelijk van de algemene belastingbetaler maar laat die tevreden elite zelf de boel sponsoren. De tevreden Vpro-elite is echt niet de armste elite van Nederland, mild uitgedrukt, dat weten we allemaal. Vraag het dan niet aan de jeugd, Henk, Ingrid en Fatima. Die hebben weinig behoefte het elitaire feestje van de tevreden ’68’ers te sponsoren. Die willen óók waar voor hun geld. En dat krijgen ze vooral niet dit jaar in Zomergasten.
Doe Maar
Tuurlijk, Micha Wertheim is nog geen 40. Die zou bij de generatie twintigers bekend kunnen zijn. Hij is immers een populair cabaretier. Okee, hij woont in Amsterdam-zuid en schrijft voor het papieren medium Vrij Nederland, maar toch. Cabaretiers weten altijd wel het grote publiek te bereiken. Maar wie is in Godsnaam Henny Vrienten? Denken ze bij de Vpro nu werkelijk dat iemand die nu 25 is ook maar enig besef heeft van Doe Maar? Ja, de zestigers worden op slag dol als ze de naam van Vrienten horen. Ze zien zichzelf nog voor zich in hun roze-groen gekleurde shirtje, blowend en hossend als Vrienten zingt over nederwiet en heroïne (“godverdomme”). De twintigers zegt het echter geen fuck. Die kennen de jaren tachtig niet, die hebben nooit een spijkerjack met Doe Maar-buttons gedagen en hebben werkelijk geen flauw benul van die vele oh zo fantastische Nederlandse kwaliteitsfilms waar Vrienten destijds de muziek voor componeerde. Zelfs ik weet alleen nog maar van Doe Maar omdat ik op mijn zevende in de eerste klas van de basisschool een juffrouw had die fan was van Doe Maar en ons kinderen daarmee aanstak (okee, dat lied over heroïne was verboden, het was een school met de bijbel, maar toch).
En wat moeten kijkers überhaupt met iemand als Lidewij Li Edelkoort? Designer? Trendvoorspeller? Is dit serieus? Het is weliswaar Zomergasten-traditie om ook elk jaar ook een kunstenaar te laten opdraven maar Victor & Rolf, Tom Holkenborg, Erwin Olaf of Erik van Lieshout spreken toch écht meer tot de verbeelding dan een designerette met veel moeilijke bril en lekker gek haar die haar bestaan uitsluitend te danken heeft aan de zelffelicitaties en complimenten van Ons Soort Mensen in Landrovers in bezit van GroenLinks-ledenkaart.
Affreus!
Het is alsof de Vpro dit jaar heeft besloten de riem nog maar eens extra aan te halen en het domme volluk, dat tv kijkende vulgus, nog maar eens te laten zien dat de echte Kunst en Cultuur nog altijd dáár zit in dat ene blanke, rijke, zelfgenoegzame hoekje dat al zo lang dapper weerstand biedt tegen die populistische barbaren en de vervlakking van de maatshappij.
Nee, ooit hebben ze bij de Vpro de fout gemaakt Linda de Mol, Henk Jan Smits en Carice van Houten als Zomergast te vragen. Pure vervlakking! En dan ook nog eens twee jaar lang die jongen van Brandt Corstius. Nog geen veertig is ‘ie! Een eigenzinnige knul met humor, verdeurie! Afreus! Komt dan ook nog eens bij dat het allemaal snel moet tegenwoordig, met veel gelul over een tweede scherm en gelikte hypes via De Wereld Draait Door. Schande! Goede televisie moet saai, loodzwaar, duur (wel op andersmans kosten uiteraard) en vooral zo moeilijk zijn dat niemand het wil zien. Je hoort het ze zeggen, de pijprokers en vrijzinnige toleranten met NRC-abonnement. “Dat nooit weer!”, brulden ze vorig jaar in koor.
De Vlaming
En zo geschiedde. Het gebeurt niet weer. Voor de keuze van een presentator werd dit jaar dan ook gekozen voor iemand die niemand kent. Een Vlaming, want Vlamingen, ohlalalala, die zijn én charmant en supercultureel, daarom mag de hoofdredacteur van NRC Handelsblad ook in elk programma verschijnen in plaats van zijn redactie leiding te geven. Want in Vlaanderen hebben ze nog publieke omroepen die er toe doen (en wordt Wilders tenminste unaniem fascist genoemd). Okee, niemand in Nederland kent de Vlaamse presentator, tenzij je enorm veel bezig bent met Echte Muziek, filosofie en Cultuur. Op zondagochtend rond tien uur Canvas kijken, dat werk. Nouja, dan horen daar ook gasten van formaat bij natuurlijk. Henny Vrienten, Lidewij Edelkoort, Jolande Withuis (een sociologe bij het NIOD, je verwacht het niet. Gestudeerd in de tijd dat de gemiddelde Vpro-kijker zelf ook nog gratis twaalf jaar lang sociologie mocht studeren, om te voorkomen dat er ooit weer een holocaust komt), Ben Verwaayen (een VVD-politicus? “Prima, maar dan moet hij wel echt heel oud zijn!”) en Adriaan van Dis (iemand die zo ongeveer symbool staat voor Vpro, elitair Nederland en nota bene zelf jarenlang Zomergasten heeft gepresenteerd als Zomergast vragen, dat is geen navelstaren meer, dat is jezelf blind staren op je navel). En natuurlijk Micha Wertheim, anders zeggen de critici natuurlijk weer dat er alleen maar bejaarden zitten. Nou mensen, kijk, is echt niet zo hoor! Wertheim zit er ook en die in nog geen 40! U kent hem wel van zijn snedige columns in Vrij Nederland! Ohnee, wacht…
Ach, we mogen onderhand blij zijn dat Ramses Shaffy dood is. Anders hadden ze die als presentator gevraagd dit jaar, dat kun je op je klompen aanvoelen. En ook het gevreesde incestueuze één-tweetje tussen Jelle en Aaf is uitgebleven. Te vrezen viel dat als Aaf Zomergasten had mogen presenteren niet alleen Paulien Cornelissen voor de tweede keer als gast was komen opdraven maar heel het Vossiusgymnasium uit het jaar van de Brandt Corstiusjes was komen aanschuiven.
Drol op stok
Gefeliciteerd Vpro! Jullie hebben de boodschap, de haat aan het oppervlakkige volk, prachtig uitgedragen. Daar kun je trots op zijn als vrijzinnig onderdeel van een villa waar omroepgelden worden besteed voor het kopen van kunst dat er uitziet als een drol op een stok. Eindelijk na al die vreselijke vulgaire ordinaire kaalslag van de Kunst en de Cultuur (trendy design enzo, met complete pindakaasvloeren) kan de Vpro terugslaan tegen de barbaren. De Mars der Beschaving der Marsen!
Zomergasten, dat is niet voor u en ik zo blijkt. Zomergasten, dat is voor Ons Soort Mensen. En bij dat Ons wens ik niet meer bij te horen. Nooit meer.
