Het is zomer en dus mogen er interessante dingen op tv. Werkelijk, tijdens de komkommertijd veer ik op uit mijn stoel. Even geen talkshows waarin de Amsterdamse mutual congratulation society elkaar veren in de reet steekt, even geen Neejdurrlantse series of opgeklopte wedstrijdjes zingen, dansen, koken, koken, koken en nog eens koken, echt zijn, onecht zijn, dom zijn, “op date gaan” enzovoort – u weet het wel. Bovendien, grootste zegen van allemaal, even geen Buitenhof, die moegeouwehoerde raad van commissarissen van de “BV Nederland”. Zo kan ik tenminste op zondagmorgen de tv aanzetten zonder de perfide meningen van omhooggevallen middenstanders als Hans Weijers of bedrijfskundige Savonarola’s als Ben Verwayen te moeten aanhoren. De zomer is de enige tijd waarin er even niet dwangmatig door iedereen en altijd gepraat wordt over de heilige Economie. Tijd voor een beetje otium zou je denken, tijd voor een beetje schola, wat vrije tijd en dus verdieping. Voor dit doel heeft de Nederlandse televisie Het Filosofisch Kwintet uitgevonden.
Het niet-filosofisch kwintet?
Het Filosofisch Kwintet is niet filosofisch en eigenlijk is het ook geen kwintet. Presentatrice Clairy Polak filosofeert niet, ze constateert vooral. Filosofen constateren niet, anders waren ze wel consultant of dominee geworden. Filosofen stellen vragen. In het filosofisch kwintet zitten er meestal empirische wetenschappers een algemeen verhaal te houden dat even weinig weg heeft van een filosofisch argument als een wasmiddelreclame van een voetbalwedstrijd. Nu en dan treedt er wel een filosoof op en het niveau schiet meteen omhoog.
Heeft Ad Verbrugge de filosofie populair gemaakt?
Presentator Ad Verbrugge heeft zich weleens laten ontvallen dat dankzij hem de filosofie populair is in Nederland. Nu Ad met gigantische snelheid over de Pretentielaan racend rechtsaf is geslagen wordt het toch eens tijd om te zien wat hij daarmee kan bedoelen. Filosofiemagazine is al jaren lang een populair blad, dat je gewoon bij de supermarkt kan kopen. Het biedt filosofie light en doet dat al jaren. Ik ben geen fan van het blad, het is een glossy die oplossingen presenteert en als ik in oplossingen geïnteresseerd was ging ik wel scheikunde studeren, maar het bestaat al zo’n twintig jaar. Dan zijn er nog de programma’s van grachtengordeldieren Stine Jensen en Rob Wijnberg, bedoeld om ideetjes in snackvorm aan de vrouw m/v te brengen. In vergelijking met …Dus ik ben is HFK een oase van bezinning en diepgang. …Dus ik ben had beter de Grote Stine Jensen Show kunnen heten of een itempje in RTL Boulevard kunnen zijn. Deze Viva column is niets meer of minder dan een egodocument, dat evenveel met filosofie te maken heeft als André Rieu met het Concertgebouworkest.
Laten we blij zijn met elkaar
Nu ik het zo bekijk val ik Ad en Clairy en hun gasten misschien een beetje hard af. Laten we blij zijn met elkaar, om met het voormalig hoofd van het wetenschappelijk bureau van het CDA, Prof. Dr. J.P. Balkenende te spreken. Tenslotte is HFK wel een programma waarin over ideeën wordt gepraat, een programma waarin op een tamelijk hoog abstractieniveau door intelligente mensen van gedachten wordt gewisseld over algemeen-maatschappelijke thema’s, met andere woorden, wat men in Duitsland of Frankrijk het hele jaar door wekelijks kan zien. Als men daar iets filosofie noemt gaat het ook rustig over kunst, religie of Descartes (zie het Arte programma Philosophie met Rafaël Enthoven), maar laat ik blij zijn dat er nu tenminste een paar weken lang over ideeën (geeft niet welke) wordt gesproken op de Nederlandse televisie. Ideeën zijn over het algemeen namelijk niet de bedoeling op de televisie, althans niet in Nederland. Als er eens per ongeluk, omdat de cultuurcommissaris netcoördinator het niet door heeft, een tijdje een programma op tv is waarin serieus wordt gesproken over, ik zeg maar wat, literatuur, dan verdwijnt het onherroepelijk van de treurbuis. Als het moeilijk wordt is het namelijk niet meer leuk. Als het over cultuur gaat is het nog minder leuk. Als hij het woord ‘cultuur’ hoort, grijpt de kijker naar zijn afstandbediening. Aan de banausische smaak van die kijker wordt al veelteveel tegemoetgekomen, al is ‘tegemoetgekomen’ wat zwak uitgedrukt. HFK biedt ontegenzeggelijk cultuur. Het programma verdient een grote schare kijkers. Maar om werkelijk een filosofisch kwintet te zijn mag het allemaal best wat filosofischer.
