Nederland werd er de afgelopen weken helemaal gek van: de aanloop naar de verkiezingen was één groot debat. Geen gesprek, zelf niet eens discussie. Het debat is de dominante communicatievorm binnen de Nederlandse politiek. Bij een debat spreken de debateerders niet met elkaar, maar met hun publiek. Want hoewel debateerders zich soms wel tot elkaar richten, is het niet de bedoeling elkaar te overtuigen. Het is de bedoeling je publiek te overtuigen. En daarmee is debatteren in toenemende mate ongeschikt als communicatiemiddel voor de Nederlandse politiek.
Nederland poldert
Nederland is immers een meerpartijendemocratie. Of het nou kwam door de verzuiling of komt door de netwerksamenleving: Nederland poldert. We hebben sinds 1894 geen kabinet meer gehad met ministers van slechts één partij. Regeringspartijen moeten altijd samenwerken met andere regeringspartijen en vaak ook met de oppositie. Maar samenwerken kan alleen als je met elkaar praat. En dat doen politici ook wel. Alleen niet tijdens debatten, en dat kan elke Nederlander zien.
De achterkamertjes
Wat de Nederlander niet ziet, is dat ver vóór een debat de standpunten al zijn doorgesproken tussen bewindslieden, Kamerleden, fractiemedewerkers en politieke assistenten. Maar er komen steeds meer en steeds snellere media, die uiteraard alleen het zichtbare gedeelte van het politieke spel in beeld kunnen brengen. Aangezien dat vooral debatten zijn, krijgt de gemiddelde Nederlander van politici alleen mee dat het mensen zijn die niet met elkaar praten. Het is een wrange ironie dat daardoor ‘de achterkamertjes’ iets verdachts hebben gekregen, terwijl daar juist het goede overleg plaatsvindt dat het vertrouwen in de politiek kan herstellen. Nu ziet immers niemand dat in onze meerpartijendemocratie flink wordt samengewerkt. Voor Nederland.
Toenemende pluriformiteit
Dat samenwerken is noodzakelijk, want er komen alleen maar meer partijen bij. Momenteel zitten er tien in de kamer en daar komen na 12 september waarschijnlijk de Piratenpartij en 50+ bij. Bovendien zijn er geen grote partijen meer, zodat kabinetten al gauw bestaan uit vier of meer coalitiegenoten. Meer partijen vereist meer overleg. Maar in de praktijk zorgt het voor meer debat. Waarmee de toenemende pluriformiteit van ons politieke landschap zorgt voor verdere polarisering.
Tijd voor een goed gesprek
Voorstanders van debatteren roemen de debatcultuur in Angelsaksische landen en de indrukwekkende politici als Blair, Thatcher, Reagan of Obama die dat oplevert. Maar die landen hebben de facto een tweepartijenstelsel waar debatteren veel geschikter voor is. In Nederland, als mediacratie met een uitdijend meerpartijenstelsel, heeft het debat zijn langste tijd gehad. Het is tijd om te minderen. Tijd om politici de gelegenheid te geven het gekissebis van debateren te ontstijgen. Dat is immers hoe echt grote politici zo groot zijn geworden. Bill Clinton werd ooit gevraagd naar het geheim van zijn succes als politicus. Hij zei niets over strategie, campagnes of grote idealen. En al helemaal niets over zijn debattechnieken. Zijn antwoord was: “Je moet nooit vergeten, dat de belangrijkste persoon in de wereld, de persoon is met wie je op dat moment spreekt. ”
Cc-foto: Lord Elmsworth
