Aan het rijtje schuldigen aan Project X dat in opiniestukken wordt aangewezen kunnen we een nieuwe zondebok toevoegen. Volgens de Nationale Academie voor Media en Maatschappij, het instituut dat eerder in opspraak raakte met ‘sociale media stress’ (zie hier, hier en hier), ligt de schuld bij volwassenen en de oplossing bij ouders. Zij moeten aan de slag gaan met media-ethiek om zo de ontspoorde jeugd beschaving bij te brengen.
Diagnose: geen beschaving
Onder de titel Net als in de film [PDF] analyseren Liesbeth Hop en Bamber Delver, de twee mensen achter de Academie, de beweegredenen van de rellende jongeren. Ze concluderen dat het de deelnemers te doen was om aandacht en ‘erbij zijn’. Jongeren zouden vervolgens “[w]egduiken in de anonimiteit van sociale media, van de straat, van de nacht”. Volgens hen schort er flink wat aan de maatschappij:
“De kopieën van Project X symboliseren wat er mis is met de samenleving van u en van ons, waar weinig plek is voor beschaving. Zelfs weinig plek is voor een discussie over beschaving. Onze gemedialiseerde maatschappij ontwikkelt zich razendsnel tot een oord waar het bon ton is om te zwarte pieten, te (ver)oordelen en de verantwoordelijkheid bij een ander te zoeken dan bij ons zelf. Social media verworden helaas tot een middel om anderen te verwonden en te beschadigen, ook fysiek door in een dorp als Haren te rellen en te vernielen (p. 4).”
Oplossing: media-ethiek
De uitweg die Hop en Delver voorstellen veroordeelt mediaprofessionals. Zij zouden degenen zijn die de rellende jeugd belonen met de aandacht die de jongeren zoeken. Daarom:
“Stoppen met het schouderkloppen en de vette knipogen van volwassen mediamakers die eigenlijk weer jong willen zijn en al lachend een ander belasteren (p. 4).”
Hop en Delver schuiven de schuldvraag van Haren vervolgens door naar andere volwassenen. Zij zouden de jeugd meer moeten opvoeden in media-ethiek:
“Media ethiek [sic] kunnen we (nog) niet verwachten van twitterende, postende en bloggende jongeren maar wel van volwassen mediamakers. Ethiek, normen en waarden, geweten en beschaving horen centrale uitgangspunten te worden in overheid, onderwijs en opvoeding. Hoewel … we dit nog niet van kinderen en jongeren mogen verwachten behoort ethiek tot de kern van de taak van opvoeders en professionals.”
Doelgroepdenken
Media-ethiek dus, morele gedragsprincipes rond media. In de communicatiewetenschappelijke literatuur verwijst dit concept steeds naar mediaprofessionals en dan met name journalisten. Hop en Delver vinden echter dat ouders en docenten de jeugd media-ethiek moeten bijbrengen. Ethiek vraagt om reflectie op het eigen gedrag. Wat Hop en Delver voorstellen is daarentegen de veroordeling van andermans gedrag: namelijk opvoeders die kinderen moeten uitleggen wat zij allemaal mis doen.
In de visie van Hop en Delver heeft de jeugd geen agency, is zij te onderontwikkeld voor zelfreflectie. Het primaat ligt bij opvoeders en professionals. Hier wordt – zoals bij alle stukken van Hop en Delver – duidelijk waar het eigenlijk om gaat. De doelgroep van hun Nationale Academie Media en Maatschappij bestaat namelijk uit opvoeders en professionals. Dit is de groep aan wie zij hun producten slijten, producten als de cursus ‘Nationale Mediacoach’.
Lesje ethiek
Kortom, volgens Hop en Delver, nemen mensen in onze maatschappij geen verantwoordelijkheid. De rellen in Haren zijn daar een teken van. Jongeren kunnen die verantwoordelijkheid zelf niet nemen. De rellen zijn daarom de schuld van mediamakers met slecht moreel besef. De oplossing daarvoor ligt bij opvoeders, die jongeren media-ethiek moeten bijbrengen. Dat kunnen opvoeders leren van Hop en Delver.
Mijn suggestie als case-study voor de eerste les: de manier waarop de Nationale Academie informatie publiceert, welke overwegingen daaraan ten grondslag liggen en welke maatschappelijke consequenties dit heeft.
CC-Foto: Chris Moncus
