Wat weten burgers eigenlijk over Europa? Enquêtes van de Europese Commissie geven ons een goed beeld. De meeste burgers weten weinig of zo goed als niets. Zo zeggen burgers in meerderheid allerlei Europese instellingen te kennen. Ruime meerderheden hebben gehoord van het Europees Parlement, de Europese Centrale Bank, de Europese Commissie en het Hof van Justitie (zie grafiek). Is er reden tot tevredenheid?
De vraag die we moeten stellen is hoe diep de kennis van burgers over Europa echt is. Ze hebben van allerlei instellingen gehoord, maar wat weten ze echt? De naamsbekendheid van Europarlementariërs is laag, Europese thema’s worden nauwelijks bediscussieerd en Europa is weinig in het nieuws. Eigenlijk is er geen enkele reden om aan te nemen dat een meerderheid van de laag en hoog opgeleide burgers een beeld heeft van wat er in Europa gebeurt.
Wisselende meningen
Het gevolg is dat we burgers alles over Europa wijs kunnen maken wat we willen. Omdat burgers nooit over Europa nadenken en er nauwelijks kennis van hebben, kunnen ze tot vrijwel elke mening over Europa komen die maar te bedenken is. Dit fenomeen is al jaren bekend. Willem Saris vroeg ooit voor zijn onderzoek (Acta Politica, 1997) of burgers vinden dat de macht van het Europees Parlement moet worden uitgebreid. Als hij erop wijst dat dit ten koste gaat van de macht van de Tweede Kamer zeggen weinig burgers dat Europa meer macht moet krijgen.
Een paar minuten later stelt Saris dezelfde vraag aan dezelfde respondenten. Maar hij geeft andere informatie. Hij legt uit dat er internationale problemen zijn die vragen om samenwerking en internationale regelgeving. Willen burgers dat het Europees Parlement meer macht krijgt ten koste van de Tweede Kamer? Na wat extra uitleg vindt een meerderheid het beter dat de Tweede Kamer bevoegdheden kwijtraakt. Hoezo, burgers met een mening over Europa? Zij waaien met alle winden mee.
Geen controle
Als burgers geen kennis over Europa hebben, is het niet vreemd dat ze voelen dat ze geen controle hebben. Ze weten immers ook daadwerkelijk niet welke taken wel en welke niet door Brussel worden opgepakt, of Brussel dat wel mag doen en hoe dat in de praktijk gaat. Is het beter dat Europa een thema oppakt, of kan het beter aan het nationale parlement worden overgelaten? Het komt allemaal aan op vertrouwen: zonder kennis gaat het vooral om het gevoel van burgers dat Europa hun belangen dient of niet. Want weten doen ze het niet.
Burgers zijn wat dit betreft het spiegelbeeld van een kleine groep politici, journalisten en lobbyisten die precies weten welke taken goed door Europa uitgevoerd kunnen worden en welke niet. Dit kun je ook terugzien bij Europarlementariërs, die niet allemaal enthousiast zijn over alles wat met Europa samenhangt, maar – met uitzondering van de PVV – wel een positieve grondtoon hebben. Zij kennen en vertrouwen het systeem en zien hoe ze het systeem kunnen verbeteren. Maar gewone burgers zien dat niet en voor hen is het dus ook moeilijk op Brussel te vertrouwen.
Chris Aalberts is onderzoeker politieke communicatie. Hij schreef o.a. de boeken Achter de PVV en Altijd ver weg: de moeizame relatie tussen burgers en de Europese Unie.
