Zwaaiend met een regenboogvlag binnen de vier muren van een conferentiezaaltje. Zo dicht zijn Servische homo’s afgelopen weekend gekomen bij het houden van een Gay Parade. Uit protest tegen weer een verbod op een echte Parade, hielden ze zaterdag een treurige ‘Pride binnen vier muren’.
Drie dagen eerder sprak de nieuwbakken Servische premier Dacic (een bekend gezicht uit een duister verleden) het al verwachte verbod uit. De beslissing om de homo-optocht af te gelasten werd ingegeven door ernstige veiligheidsrisico’s. Net als vorig jaar. De Parade werd ook toen (een dag voordat ie gehouden zou worden) verboden. De dreiging kwam uit extreem-rechtse hoek, zogenaamde hooligans hadden aangekondigd de Parade neer te komen slaan.
Tientallen gewonden
Geen onterechte angst want dat is precies wat er gebeurde in oktober 2010, de laatste keer dat de Parade daadwerkelijk werd gehouden. Ruim 5000 agenten en militairen waren nodig om 1000 Pride-gangers te beschermen voor een paar duizend hooligans. Die bestormden de stad als waren ze een leger, gooiden met molotovcocktails, stenen en zetten auto’s in brand. Meer dan honderd agenten raakten gewond, een paar tientallen hooligans liepen verwondingen op, maar de Pride-lopers bleven ongedeerd.
Weken voor de ‘Pride 2012’ was gepland verschenen de eerste graffiti-leuzen op de muren in het centrum van de stad: ‘We wachten op jullie’, ‘Dood aan alle homo’s’ en ‘Jullie zullen niet lopen’, schreeuwden de dreigementen. De toon voor een herhaling van de 2010 rellen was gezet.
Orthodoxe kerk
Maar wie zijn die ‘hooligans’? Op het eerste gezicht simpele jonge jongens die iedere kans aangrijpen om te kunnen rellen. Maar, ze zijn behoorlijk goed georganiseerd. Er wordt verondersteld dat ze worden aangemoedigd (en mogelijk zelfs betaald) door voetbalclubs en de orthodoxe kerk. Ze behoren tot de extreem-rechtse bewegingen Dveri, Obraz en 1389. Het zijn de zelfde jongens die zo nu en dan ambassades van landen die Kosovo erkennen in de fik zetten.
Hoeveel leden de bewegingen precies hebben is niet bekend, maar analisten zeggen dat ze alleen maar groeien. Hun belangrijkste uitgangspunten zijn Servië orthodox en patriottisch houden, Kosovo beschermen als deel van Servië en opkomen voor oorlogsmisdadigers als Radovan Karadzic (het ‘brein’ achter de genocide in Srebenica, nu achter slot en grendel in Scheveningen). Los van het feit dat ze tegen homo’s zijn, is een Gay Parade in hun ogen onlosmakelijk verbonden met het westen. En dat ‘westen’ wil Kosovo van Servië afpakken, en zo is de cirkel rond.
Youth Initiative for Human Rights
Het verbieden van een Gay Parade is volgens de organisatie wederom een teken dat de regering zich laat leiden door dit soort nationalistische bewegingen. De beslissing van de premier gaat volgens hen meer over politiek dan over veiligheid. Ruim 80 procent van de Serviërs is tegen een homo-optocht in Belgrado, zei premier Dacic een dag nadat hij de boel had afgelast. Dat is zijn achterban, zijn kiezers. Complotdenkers beweren zelfs dat belangrijke politieke figuren korte lijntjes hebben met die extreem-rechtse jeugdbewegingen.
Volgens Maja Micic, directeur van de NGO Youth Initiative for Human Rights, gaat hun strijd niet om homorechten alleen. “Het raakt de kern van mensenrechten in het algemeen. Vandaag zijn het de homo’s, maar morgen misschien mensen met de verkeerde haarkleur”.
En met Rusland (dat recent alle Pride evenementen voor een periode van 100 jaar bij wet verbood) als ‘grote broer’ van Servië, voorspelt dit weinig goeds voor de toekomst: “We zijn nog niet waar de Russen zijn, maar we zijn zo dichtbij.”
Jezus als homoseksueel
Een paar dagen voor de officiële afgelasting, kwam de orthodoxe kerk met een stevige oproep aan de regering om een dergelijke ‘parade van schaamte’ te verbieden. In een verklaring zei Patriarch Irinej: ‘dit bedreigt onze christelijke cultuur en het gezin als fundament van de samenleving’. Diezelfde orthodoxe kerk probeerde ook het provocerende kunstproject Ecce Homo tegen te houden. De fototentoonstelling van de Zweedse fotografe Elisabeth Ohlson Wallin (link), met foto’s van Christus afgebeeld als homoseksueel, opende woensdagavond in het kader van de Prideweek.
Na het verbod op de Parade zelf, werd dit de grootste kopzorg voor de veiligheidsdiensten. Ruim 2000 politietroepen bewaakten de galerie waar zo’n 200 gasten waren. De sfeer was gespannen, de organisatie bloednerveus. Als het ergens uit de hand zou lopen, dan hier. Een paar tientallen leden van de extremistische beweging Dveri kwamen opdagen, maar werden ver buiten de galerie al tegengehouden door oproerpolitie. Het bleef rustig.
Ondemocratische taferelen
Ook vanuit de internationale gemeenschap is teleurgesteld gereageerd op het Parade-verbod in Servië. De Europese Unie is in onderhandeling met het land over een mogelijke toetredingsdatum en kijkt met argusogen naar dit soort ondemocratische taferelen. Toch was het houden van een Gay Parade in Belgrado geen voorwaarde voor Servië om toe te kunnen treden. Europees parlementslid Marije Cornelissen, die deze week in Belgrado was om steun te geven deel te nemen aan de Pride, vindt dat het wel degelijk consequenties zou moeten hebben voor de toetredingsgesprekken: “Als de autoriteiten hun minderheden niet kunnen beschermen, zijn ze nog lang niet klaar voor de EU’.
Ook al was er op 6 oktober geen echte Parade, toch stikte het die dag van de oproerpolitie in de stad. Zelfs het leger werd ingezet voor het geval de hooligans zich toch zouden melden. Om tien uur ging de alternatieve ‘Pride binnen vier muren’ van start. Na enkele toespraken in de vergaderzaal in het Media Centre in Terazija, besloten de organisatoren toch met hun regenboogvlaggen en vredesbanners de straat op te gaan. Een aantal dappere homo’s liep het gebouw uit, maar werd onmiddellijk halt gehouden door een enorme politie colonne. Het werd ze verboden de straat op te gaan. Uiteindelijk gaven ze op, gingen op de grond zitten en hielden voor de vele draaiende camera’s een spandoek omhoog met daarop de cijfers 28-09-2013; de datum voor de volgende Parade.
Ondanks alle dreiging verliepen zowel de tentoonstelling als de alternatieve Parade zonder geweld. De hooligans bleven thuis, hielden zich koest. Voor de organisatie van de Pride een bevestiging van hun twijfel aan de legitimiteit van het verbod. Voor de autoriteiten reden te meer om wederom te zeggen: ‘We hebben goed gehandeld, we hebben een nieuw bloedbad voorkomen’.
Mitra Nazar is freelance correspondent op de Balkan.
