Zwarte Piet. Zoals al een beetje in de naam verborgen zit, gaat het hier om een Piet die zwart is. Niet blauw, paars, groengestippeld of grijs, maar zwart. Als roet. Niet als een neger. Want de meeste mensen van Afrikaanse of Surinaamse afkomst zijn voorzien van een bruine huidskleur die ze weliswaar een paar tinten donkerder maakt dan de gemiddelde autochtone Europeaan, maar waarvan je toch moeilijk kunt zeggen dat het zwart is. Toch zijn er mensen met een dergelijke huidskleur die zichzelf herkennen in Zwarte Piet. En dat vind ik echt heel spijtig.
Zwarte Piet is een komische noot, een soort wandelende cartoon. Het is een onhandige, domme en simpele werkkracht die weliswaar over daken loopt en door schoorstenen kruipt, maar verder niet veel kan. Zwarte Piet heeft eigenlijk alleen maar een baan omdat Sinterklaas kennelijk te beroerd is om zelfs de hardst blunderende prutsers te ontslaan.
Clowns van het sinterklaasfeest
Elk jaar weer dreigt immers het hele feest in de soep te lopen omdat een van de Pieten weer iets doms heeft gedaan. De Pieten mogen zichzelf dan ook wel gelukkig prijzen dat ze onder de leiding staan van de Katholieke opperbaas, want ze lijken niet in staat om voor zichzelf te zorgen. Zou Sinterklaas er niet zijn, dan zouden de Zwarte Pieten werkeloos onder een brug in Sevilla liggen, bedelend om kleingeld voor eten en drugs.
Het lijkt me dan ook verschrikkelijk als je jezelf herkent in de neonkleurige kleren dragende clowns van het Sinterklaasfeest. Vooral omdat dat alles zegt over je lage eigendunk en zwakke zelfbeeld.
Het recht van de zwakste
Toch doet het er niet toe dat Zwarte Piet een cartooneske sprookjesfiguur is. In deze moderne tijd geldt immers het recht van de zwakste. Het recht om niet beledigd te mogen worden is belangrijker dan tradities, humor of vrijheid van meningsuiting.
Deze wereld is alleen een goede wereld als het een soort Småland wordt – de kinderspeelplek van IKEA waar alles netjes is afgeplakt met schuimrubber en waar zelfs de grootste aanstellers geen pijn lijden als ze ergens tegenaan lopen. Want het is zo veel makkelijker om de rest van de wereld te beperken, dan om eens naar je zelf te kijken en je af te vragen of daar misschien het probleem zit.
Zelfmedelijders
Mensen die sterk in hun schoenen staan maken zich niet druk over cartoons, ironische uitingen of sprookjesfiguren. Zij halen hun schouders op en weten dat hun geloof, principe of eigenwaarde niet aangetast kan worden door anderen. Het zijn de twijfelaars, de huilebalken en zelfmedelijders die op zoek gaan naar zaken waardoor ze beledigd kunnen worden. Dan kunnen ze zich daar druk over maken en hoeven ze niets te doen aan zelfreflectie.
Want het is zo veel makkelijker om een ambassade in de brand te steken of een traditie te verbieden dan om je eigen geloof eens kritisch te bekijken of je af te vragen waarom je nu precies zo´n probleem hebt met een sprookjesfiguur dat één keer per jaar tot leven komt.
Racistisch verhaal
Uiteindelijk is alles een kwestie van perspectief en zegt de manier waarop iemand reageert op een cartoon, sprookjesfiguur of column vooral iets over die persoon zelf.
Zo kan een lezer de laatste zin van deze tekst bijvoorbeeld zien als een leuke ironische kwinkslag, als een gezochte poging tot een grap of als een walgelijk racistisch verhaal. Iedereen mag zelf kiezen, iedereen mag zijn eigen mening hebben, maar niemand zou mogen eisen dat het wordt aangepast omdat het hem niet bevalt.
Sint Nicolaas en zijn knecht
Een laatste opmerking nog. Het is toch raar dat de discussie over Zwarte Piet nu pas de kop op steekt en niet twintig, vijftig of honderd jaar geleden al is gevoerd. Het was immers al in 1850 dat Zwarte Piet werd geïntroduceerd in het Sinterklaasboek van de Amsterdamse schoolmeester Jan Schenkman Sint Nicolaas en zijn knecht. Het heeft dus meer dan honderdvijftig jaar geduurd voor onze gekleurde medemensen er ein-de-lijk achter waren dat ze jaarlijks belachelijk werden gemaakt door deze dommerik. Meer dan honderdvijftig jaar…
Misschien zit Zwarte Piet toch dichter bij de waarheid dan we altijd dachten.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op het Comedyhuis.
