Terwijl de drones van de half-zwarte Amerikaanse president Barack Obama in afwachting van het afwerpen van hun dodelijke lading geduldig bromden boven Jemen, klonk uit de Nationale Televisie een Nasheed van Abou Hafs. Een aanklacht tegen de vermeende – oh ironie – ‘blanke tirannie’ van christenen en joden. Het gezang tekende de uitzending die garant stond voor verwarring en dus nadenken bij de kijker.
De Zomergasten-connaisseur werd vanaf het eerste moment bestookt met mitrailleurvuur uit de mond van hoogleraar Conflict en veiligheid Beatrice de Graaf. De uitzending was nog geen vijf minuten bezig of de Telegraaf, minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) en Nieuwsuur hadden al op hun donder gekregen. De krant van Wakker Nederland omdat ze het ene moment de AIVD verwijt te véél te doen aan het waarborgen van de nationale veiligheid en daarna te weinig, Timmermans omdat hij afgelopen week eigenhandig de terreurdreiging in Nederland probeerde te verhogen terwijl hij dat niet mag en Nieuwsuur omdat de actualiteitenrubriek in eerste instantie moslim-extremisten verantwoordelijk hield terwijl het toch écht de extreem-rechtse terrorist Anders Breivik was die een bloedbad aanrichtte in Noorwegen.
De Graaf was zo welbespraakt dat het eerste fragment – op de intro van Tour of Duty na – pas na 25 minuten werd vertoond. Vermoedelijk een record in de geschiedenis van Zomergasten.
En toen Jules Deelder in Berlijn. Hij doorkruiste voor het programma NEON het Berlijn van voor het neerhalen van De Muur. Bleek die dekselse VPRO in de jaren tachtig dus aan zelfcensuur te doen. De kritiek die Deelder had op de behandeling van de gevangen extreem-linkse terroristen van de Rote Armee Fraktion door de West-Duitse autoriteiten werd namelijk rücksichtslos verwijderd door de censors van de Publieke Omroep. Piepjes, Deelder mocht niet zeggen wat hij wilde. Voorwaar, andere tijden.
Het islam-debat uit de zwarte komedie Four Lions – trailer hier – deed onvermijdelijk terugdenken aan hoe dat in werkelijkheid soms in Nederland wordt gevoerd. De bekeerde volkse Brit Azzam-Al-Brittani deed niet onder voor de buitenissige roomblanke bekeerlingen die eens in de zoveel tijd aanschuiven bij Pauw en Witteman of Knevel en van de Brink. De in het fragment getoonde licht getinte bezoeker van het debat die zich beklaagde over het beeld dat van hem geschapen wordt in de media en vervolgens zijn bomgordel toonde die na het trekken aan het touwtje een practical joke bleek, was buitengemeen geestig.
Maar de werkelijkheid bleek de fictie in te halen; De Graaf verhaalde namelijk over Mohammed Atta die stond te dollen op een homevideo voordat hij serieuze woorden sprak over het belang van jezelf opofferen voor Allah. Een terrorist is ook maar een mens, leek ze te willen zeggen. Maar toen was de lol er wel vanaf; Atta was namelijk de man die op elf september aan de stuurknuppel zat toen American Airline Flight 11 zich boorde in de noord-toren van het World Trade Center in New York. Op die zwarte dag vielen een kleine 3000 mensen ten prooi aan de moordenaarshand van het moslim-fundamentalisme.
Dat terrorisme geen lolletje is, bleek ook toen De Graaf vertelde over Palestijnse ouders die in ruil voor een financiële vergoeding hun jongste kind het pad van de martelaars op sturen door het toe te staan dat ze al dan niet geslaagde zelfmoordaanslagen in Israël plegen. Ook De Graaf’s verhaal over de twee zwakzinnige vrouwen die – zonder dat ze het wisten uitgerust met bomgordels – voor dood en verderf in het Iraakse Bagdad zorgden, was erg verdrietig.
Eén vraag bleef helaas achterwege. De Graaf komt uit Putten. Het Gelderse dorp kent een inktzwarte geschiedenis; op 1 oktober 1944 werd na een aanslag door het verzet op Duitse militairen een razzia uitgevoerd door de Duitse bezetter. De mannelijke bevolking werd vervolgens afgevoerd naar concentratiekampen en het merendeel – 552 mannen – keerden na de bevrijding niet meer terug. Deze gebeurtenis heeft De Graaf onderzocht, ze interviewde onder meer een SS’er die betrokken was bij de gebeurtenissen.
De Höherer SS-und Polizeiführer Hanns Albin Rauter – de SS-politiechef in Nederland op wie de aanslag eigenlijk gericht was – noemde het naderhand een daad van ‘terroristen’.
Onderwijl stond er in de studio een droevige olifant van epische proporties die helaas niet werd opgemerkt door de verder uitmuntende Wilfried de Jong: die semi-gelukte aanslag door ‘terroristen’ leidde dus tot de dood van 552 dorpsgenoten van De Graaf.
Een gemiste kans dat de kale Rotterdammer daar geen vraag over heeft gesteld. Het antwoord had namelijk meer verdieping kunnen geven aan De Graaf’s Hervormd/Protestantse afsluitende opmerking: “Vergeving kan een kracht zijn.” En meer inzicht kunnen geven in wat terrorisme nou eigenlijk is.
U kunt alle recensies van Zomergasten 2012 hier teruglezen. Alle Zomergasten-recensies vanaf seizoen 2006 hier. Volgende week schuift theaterregisseur Johan Simons bij Wilfried de Jong aan.
