‘Idealisme leidt tot weinig’ vindt Frits Bolkenstein achteraf als hij naar zijn optredens kijkt in Spijkers met koppen, dat vrijdagavond zijn 25-jarig jubileum vierde bij de VARA. Maar echt bang was de VVD-er niet in het hol van ‘het linkse, langharig tuig’, met Cees Grimbergen, Felix Meurders en Dolf Jansen als de boegbeelden van de wekelijkse radiorubriek, nog steeds iedere zaterdagmiddag live vanuit café Florin in Utrecht.
VARA, Volkskrant en PVDA, dat waren bij mij thuis de symbolen van ‘links’. Ik herinner me heftige discussies over Vietnam met de vrienden van mijn ouders, waar soms een ‘rechtse bal’ tussen zat, die vond dat de yanks dat gele gevaar maar eens in de pan moesten hakken. ‘Vieze communist’ kreeg mijn vader dan te horen, die als fabrieksarbeider inderdaad niet vies was van het bashen van alles wat maar enigszins naar ‘rechts’ riekte, dus zeker de Amerikanen in hun rol van agressor.
Autoriteiten en politici, het establishment, mannen in dikke auto’s en grijze pakken, allemaal per definitie verdacht, was de rotsvaste overtuiging van vooral mijn vader.
Zo was politiek commentator G.B.J. Hiltermann (AVRO-radio) ook taboe op de zondagmiddag, CDA-er Dries van Agt stond op de zwarte lijst en In de Rooie Haan (1972-1988) was heilig. De voorloper van Spijkers met Koppen. Maar de rubriek straalde ‘teveel linkse arrogantie’ uit en was te ‘cynisch’, vond de toenmalige voorzitter van VARA, Marcel van Dam. Dus het was aan de jonge Jack Spijkerman om met een alternatief radioformat te komen, luchtiger en met cabaret, want uit die hoek kwam Spijkerman zelf.
In het begin van de documentaire wordt overigens meteen duidelijk dat er ook bij de zogenaamde linkse, progressieve VARA vieze spelletjes werden gespeeld.
Grimbergen, ook het boegbeeld van de krakersbeweging in die tijd waar hij over schreef voor Vrij Nederland, kreeg doodleuk van een omroepbaasje van Radio 2 te horen dat hij ‘teveel in de jaren zestig was blijven hangen’ en ‘niet kon interviewen’. Dus exit voor Cees en koning Spijkerman, zelf later ook bekritiseerd en geëtiketteerd maar dan als zakkenvuller vanwege zijn overstap naar TALPA, wilde het zelfs na vijfentwintig jaar niet voor zijn oud-collega opnemen.
Dat Spijkerman een baasje is met heel veel noten op zijn zang is geen geheim in Hilversumse kringen. De Rotterdamse Carrie Jansen, oud-columnist van Spijkers met Koppen, legt uit hoe ze zich jarenlang heeft moeten bewijzen ten opzichte van de andere cabaretiers, die haar niet pruimden. Spijkerman wilde haar absoluut niet opnemen in zijn elitaire VARA-gelederen, maar tijdens het gesprek met Carrie ging hij toch om. ‘Wat een lul was ik toen eigenlijk, want Carrie was een wereldwijf’ vergoeilijkt het voormalig VARA-gezicht zijn arrogante optreden van toen.
‘Radio wordt pas leuk als het misgaat’ vindt Roderick Velo, voormalig stagiair van de radiorubriek. Hij herinnert zich een optreden van ongeleid projectiel Willem Oltmans, die zich niets aantrekt tijdens het interview van de afspraken die vooraf met redacteur in de dop, Velo dus, gemaakt zijn.
Jeroen van Merwijk, Owen Schumacher, Viggo Waas, Hans Dorrestein, Erik van Muiswinkel, het zijn de cabaretiers van het eerste uur in Spijkers met Koppen. Nu is het columnist Wim Daniëls die de show steelt, zoals hij dat ook regelmatig doet in Pauw en Witteman.
Hoe een linkse, frivole radiorubriek rechtse mensen ook beroemd kan maken, legt een trotse Emile Ratelband uit in de documentaire. ‘Mijn eerste optreden op de nationale radio waar ik precies kon uitleggen hoe goed ik eigenlijk ben’.
‘Ze vonden mijn dikke auto vies, ik werd afgezeken, typisch arbeidersomroep, maar mijn succes heb ik uiteindelijk wél aan hen te danken’.
Grimbergen voelt zich achteraf niet schuldig over de lancering van Ratelband.
‘We hebben ons journalistieke werk naar behoren gedaan op dat moment. Kritisch, zoals altijd, dus ook bij deze primeur.’
