De laarzen zijn vandaag hoog en zwart. De benen gaan even de lucht in achter haar bureau aan de Amsterdamse J.J. Viotastraat. Gelukkig, Annemarie van Gaal wijkt ook vandaag niet af van haar eigen strenge kledingvoorschriften. ’Alleen als het heel warm is wil ik nog wel eens slippers aantrekken’, zegt ze.
De stem is licht en zacht en verraadt een jeugd onder de rivieren, ook het gezicht met grote reebruine ogen is vervult van empathie, maar ja die laarzen hè, dat verraadt toch ook iets anders. Dat duidt op een Teutoonse geest vol tucht en discipline.
Annemarie van Gaal (Heerlen, 1962) is de financiële drilsergeante van de lage landen. Ja, dat mag de gelaarsde entrepreneur als een compliment opvatten. Wie haar boeken leest, en naar haar luistert op televisie, voelt altijd een zekere angst, omdat ze ons altijd het gevoel geeft dat we teveel zakgeld hebben uitgegeven, terwijl de financiële raadsvrouw nog zo had gewaarschuwd dat we rustig aan moesten doen.
Annemarie van Gaal, partijloos by heart, zou natuurlijk allang in het kabinet moeten zitten en moeten meedenken over het nationale huishoudboekje. Waar ons land nu wordt geleid door een calculerende ex-personeelschef van Unilever heeft zij in de jaren negentig miljoenen verdiend met het opzetten en verkopen van een tijdschriftenuitgeverij in Rusland. ’Maar ik word echt niet gevraagd’, lacht ze. ‘Ik zou het wel willen hoor. Maar ik ben te onafhankelijk, vrees ik, en niet in te delen als links of rechts.’
Samen met Derk Sauer vergaarde ze honderden miljoenen door vanuit lekkende kamers in Moskou een imperium op te bouwen in magazines en kranten. Dat printimperium verkocht ze op tijd aan Sanoma, waarna ze onder andere een onroerend goedbedrijf opbouwde, dat ze inmiddels ook weer met veel winst verkocht heeft.
Annemarie van Gaal is uw eerste hulp bij financiële ongelukken. Naar eerdere how-to-boeken over het nastreven van Succes (cover met rode laarzen) en het verwerven van Ambitie (blauwe laarzen), echtscheidingshulpboek Exit (groene laarzen), werpt de geldklaarover zich nu op als de reddende akela voor de roekeloze spenderen met een zelfhulpboek: Een Dubbeltje op zijn kant. (We zien nu alleen haar torso).
De publicatie is gebaseerd op tv-verhalen uit de gelijknamige v-reportage programma, dat ze samen met John Williams presenteert. De tv-serie biedt een duister inkijkje in de nationale omgangsvormen met geld.
Van Gaal heeft haar leven ingericht om te helpen. Haar uitgeverij, die zich tot een paar jaar geleden nog richtte op het uitgeven van publieksbladen, heeft zich gespecialiseerd in het voorkomen van geldanalfabetisme. In haar boeken, in columns, in betaalde bijlages voor banken en verzekeraars, op radio en tv preekt Van Gaal geldbewustzijn.
’Ik heb zelf altijd een follow the money mentaliteit gehad. Ik ben op mijn twintigste alleenstaande moeder geworden, dat was financieel gezien, geen gemakkelijke tijd, maar dankzij mijn interesse in geldzaken, heb ik het overleefd. Ik hield altijd van de cijfertjes. In Rusland al. Ik heb altijd interesse gehad waar het geld vandaan kwam en waaraan het werd uitgegeven. Ik vond het wel spannend om de spreadsheets te bestuderen.’
Over de mogelijkheid om een blad uit de Sanoma-boedel over te nemen is ze resoluut. ’Zou ik niet doen.’
Dat haar zwager Erik de Vlieger – Annemarie van Gaal verkeert met Frans de Vlieger – naar Nieuwe Revu en Panorama lonkt, hoort de uitgeefster geamuseerd aan. ’Ik denk dat hij te eigenwijs is om zich door iemand te laten uitleggen dat hij het niet moet doen. Ik geloof niet meer in general-interest bladen. AM – het enige publiekstijdschrift uit haar stal, MK – maken we nog omdat het ’leuk’ is.’
Haar passie voor de geldstromen en haar media-ervaring hoeven niet meer ingezet om zelf rijker te worden, maar worden aangewend om meer mensen een financieel onbezorgd leven te laten leiden.
Van Gaal is lid van het door de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan ingestelde ‘elftal tegen armoede’. Regelmatig bezoekt de ondernemer een voedselbank. ’Daar tref je tegenwoordig dus ook ZZP-ers aan die geen werk meer hebben. Ik sprak daar met een stel dat van goede inkomstenbron helemaal droog zijn gevallen omdat de overheid als opdrachtgever wegviel’, zegt ze. ’De crisis heeft de stille armoede van de middenklasse ook aangetoond.’
En aangetoond hoe onverantwoordelijk we soms met ons geld omgaan. ’Soms zie je dat mensen met bovenmodale inkomsten helemaal aan de grond zitten, omdat ze domme beslissingen nemen. Ik kreeg te maken met een jong stel dat echt goed verdiende, maar geld uitgaven aan flauwekul. De man werkte op zee, maar wilde wel graag een luxe leasebak rijden om zijn eigenwaarde op te krikken. Een paar keer per maand kon hij dan laten zien hoe stoer hij was. Dat kost duizenden euro’s. Zinloos natuurlijk.’
Van Gaal is expert financieel stofkammen. Wie haar huishoudboekje bij haar opent, zal vaak naar dat empathische hoofdschudden van haar moeten kijken. ’Soms begrijp je niet waarom mensen niet beter opletten wat ze bestellen of uitgeven’, zegt ze. Leukste tip uit ’Een Dubbeltje op zijn kant’: stoppen met roken scheelt u duizenden euro’s per jaar!
Toch is financiële ongeletterdheid niet de grootste zorg van haar. De overheid is een lastpak die de burgers veel financiële migraine bezorgt.
’Als je kijkt naar de administratieve handelingen die mensen die aan de onderkant van de maatschappij leven, moeten verrichten om toeslagen aan te vragen of van regelingen of kortingen gebruik te kunnen maken, dan zou ik voorstellen om alle toeslagen, heffingen en kortingen op te heffen en tot een bepaald inkomen geen belasting meer te heffen.’
‘Uiteindelijk kun je die al subsidies wegstrepen tegen de belasting die ze moeten betalen. Onder de streep is het nu vaak nul, alleen wordt er wel een heel circus in stand gehouden en kost het deze mensen onnodig veel energie. Ik zie liever dat deze mensen hun energie gebruiken om hun leven op te bouwen.’
In een recente column in het FD biechtte Van Gaal op dat ze bij staatssecretaris Weekers was geweest om deze op het oog logische no-nonsense oplossing in te voeren. ’Weekers vond het een goed idee, maar zei was dat ‘nogal ingewikkeld’ volgens hem. De verschillende toeslagen zijn de verantwoordelijkheid van verschillende departementen. En daarmee dus ‘lastig te veranderen’, aldus Weekers.’ In NCRV-tv-programma Ten Einde Raad hielp Van Gaal burgers al eens die klem waren komen te zitten in bureaucratrische draaimolens.
Ze doet haar verhaal zonder enige opwinding. Annemarie van Gaal staat, voor zover we haar kennen, altijd in een rationele modus operandi. ’Wat moet ik anders dan? Ik probeer wel altijd analytisch naar een zaak te kijken.’
Tegenover haar in het kantoor zit Riek Tawfik te werken. Boven haar bril zegt haar creatieve wederhelft: ’Annemarie is vrij rationeel ja.’
Is ze niet té bot soms? Van Gaal heeft een Kluun-achtig vlekje op haar liefdes-cv staan. Ze scheidde van haar man, terwijl deze ongeneeslijk ziek was, en daarna stierf. ’Dat was een vreselijk verdrietige periode. Ik heb zielsveel van hem gehouden, maar hij was door zijn ziekte veranderd. Ik heb alles heel secuur geregeld. Een geweldig tehuis, waar zij beter voor hem konden zorgen dan thuis. We zijn in goede harmonie uit elkaar gegaan.’
Dan weer in de plooi: ’Ik laat mijn geluk niet bedreven door verdriet. Dat kan naast elkaar bestaan toch? Ik probeer er logisch naar te kijken. Waar komt het vandaan? Hoe kunnen we een oplossing zoeken?’
Dan serieus: ‘Trouwen gaat om liefde, echtscheiden om geld. Uit elkaar gaan is ook een boekhoudkundige kwestie. Maar die trouwjurk legt vaak een romantische sluier over het huwelijk waardoor we zelden nadenken over een eventuele mislukking.’
Komt weer met een tegendraads geldweetje: ’Weet je dat 70 procent van de werkende vrouwen in Nederland, part-time werkt en dat bijna een miljoen vrouwen in Nederland niet werkt. Eén miljoen! Als die allemaal aan de slag zouden gaan, zou de groei van de economie een stuk beter zijn.’
Ze komt met een historisch cijfer om haar betoog nog verder te onderbouwen: ‘De Amerikaanse economie in de jaren vijftig maakte een groeispurt omdat huisvrouwen en parttime werkende vrouwen ineens meer gingen werken. Die boom is groter geweest dan de groei van China tot nu toe.’
Spreekt hier een voorvechters van het feminisme? ’Ik? Oh nee, daar heb ik niks mee. In die wereld zul je me nooit vinden’, zegt ze.
Maar, wacht heel even, ze is geen ijskoude tante die elke vorm van vrouwensolidariteit ontbeert. Als ze op straat loopt mag ze graag bloemen weggeven aan passerende dames. ’Als ik ergens een spreekbeurt in het land houd, krijg ik bloemen. Die geef ik meestal weg aan voorbijgangers, omdat ik hier op kantoor genoeg bloemen heb staan’, zegt ze wijzend naar een geurende bloemenbos in het kantoor.
’Soms vergeet ik het. Dan vind ik een paar dagen later zo’n verwelkt boeket in de achterbak.’
Nog meer Annemarie? In deze video legt ze uit hoe je zelf een bedrijf kan starten.
