De laatste jaren krijgen leden van politieke partijen meer invloed op de samenstelling van kandidatenlijsten en het aanwijzen van lijsttrekkers. Maar hoewel leden beslissen, probeert de partijtop nog steeds kandidaten hoog op de lijst te krijgen of juist uit de race te halen. De afwijzing van Judith Merkies als Europees lijsttrekker van de PvdA is een eerste voorbeeld, de opmerkelijke GroenLinks-kandidatenlijst voor het Europees Parlement is een tweede.
Kandidaatstellingscommissies komen met een advies welke kandidaten in welke volgorde op de lijst komen. Dit advies wordt aan de leden voorgelegd, die aanpassingen kunnen doen. Dit proces is vaak onzinnig, omdat leden grotendeels afhankelijk zijn van de informatie van de partijtop. De vraag is of die partijtop transparant is over de keuzes die ze maken en de criteria die ze daarbij hanteren. GroenLinks, op papier altijd voor transparante politiek, grossiert in gebrek aan transparantie.
Bij de vorige Europese verkiezingen was GroenLinks met toenmalig politiek leider Femke Halsema nog populair en boekte een prima uitslag: drie zetels. Op dit moment kunnen dat er hooguit twee worden. De lijsttrekker is al bekend – Bas Eickhout – en dus gaat het er vooral om wie op de tweede plaats staat. De kandidaatstellingscommissie wil de huidige Europarlementariër Judith Sargentini.
De derde GroenLinks-Europarlementariër, Marije Cornelissen, die onlangs nog lijsttrekkerskandidaat was, staat op de vierde plaats, na een nieuwkomer. Bij een ongewijzigde lijst is Cornelissen kansloos. De eerste vrouw op de lijst – Sargentini – zal voorkeursstemmen halen en de tweede vrouw – Cornelissen – kan daar nauwelijks overheen. Als Cornelissen de leden niet overtuigt dat zij op de tweede plek moet komen, zal zij het veld ruimen.
Ook bij navraag komt de commissie niet met een heldere lijst criteria waar kandidaten goed of slecht op scoren. Er is wel een zeer algemene profielschets. Er wordt dus gewerkt met een vaag totaalbeeld welke kandidaten geschikt zijn en welke minder.
Het zou logisch zijn de huidige Europarlementariërs af te rekenen op hun functioneren, maar GroenLinks zegt daar bij zowel Sargentini als Cornelissen niets concreets over. Over Sargentini wordt gezegd dat ze de lijsttrekker inhoudelijk goed aanvult en ‘resultaten’ boekte, maar nergens wordt duidelijk wat die resultaten zijn. Ook bij Cornelissen is dat laatste onduidelijk. Welke portefeuilles Sargentini en Cornelissen hadden, welke voorstellen ze deden en of ze daar steun voor mobiliseerden, het blijft in duisternis gehuld.
De commissie maakt een scherpe keuze voor Sargentini en daarmee – of GroenLinks dat nu toegeeft of niet – tegen Cornelissen. Hoe wordt de onverkiesbare plaats van Cornelissen beargumenteerd?
De argumentatie bij Cornelissen kan nauwelijks verhullen dat GroenLinks niet weet wat het werk in het Europees Parlement inhoudt. Cornelissen’s resultaten ‘liggen niet primair bij de politieke hoofdthema’s van GroenLinks’. Zouden de thema’s van Cornelissen ook door buitenstaanders zo worden ervaren? En zo ja, is dit dan de ‘schuld’ van Cornelissen? Zij moet onderhandelen over haar portefeuille en heeft daar geen definitieve zeggenschap over. Niet iedereen kan milieu doen.
Maar er is meer. Cornelissen ‘zoekt als Europees politicus de samenwerking vooral binnen de internationale groene fractie en in mindere mate binnen de GroenLinks-delegatie’, zegt de commissie. Maar Europarlementariërs overleggen met hun Europese fractie en andere fracties om tot compromissen te kunnen komen. De Nederlandse GroenLinks-delegatie is in Brussel politiek irrelevant (net als alle andere Nederlandse delegaties overigens). Alleen de Europese Groene fractie telt echt mee. Is het slecht dat Cornelissen daarmee overlegt?
Vervolgens voegt de commissie nog toe dat Cornelissen ‘een specialistisch profiel’ heeft. Dit ‘nadeel’ geldt echter voor alle Europarlementariërs. Zij behandelen allemaal specifieke dossiers en geen brede beleidsterreinen. Beweert GroenLinks dat Cornelissen zich geen nieuwe dossiers eigen kan maken?
Hoe kwam de commissie aan haar informatie? Zij meldt mondeling dat zij zelf tot een oordeel kwam en dat er nadrukkelijk niet is gekeken naar wat men in het Europees Parlement van Sargentini en Cornelissen vindt. De commissie stelt dat ‘er een reeks van criteria is gebruikt’ en dat men daar niet een element uit mag lichten. Maar wat deze lijst aan criteria precies is en hoe Sargentini en Cornelissen op die criteria scoren blijft duister.
De commissie meldt mondeling dat de resultaten van Sargentini en Cornelissen openbaar zijn. Dat is juist niet zo. Het is voor gewone burgers en GroenLinks-leden heel onhelder wat zij in het Europees Parlement bereikten. Dat is niet hun schuld. Het Europees Parlement is een groot intern overlegcircuit waar je als buitenstaander nauwelijks grip op kunt krijgen. De leden zullen niet veel anders kunnen dan de conceptlijst volgen, simpelweg omdat ze geen andere informatie hebben.
GroenLinks wil graag transparante politiek. Laten ze daar dan zelf mee beginnen.
Chris Aalberts schrijft momenteel een boek over het Europees Parlement.
Lees ook van Chris Aalberts: zo pleegt de PvdA karaktermoord op Judith Merkies deel I & deel II.
