Eindelijk eens een snippertje goed nieuws aan het front van de Wob, de Wet openbaarheid van bestuur. En dat gebeurt niet vaak in deze wereld van juridisch moddervechten. Een wereld waar overheden elke truc, elke list en elke vertragingstactiek uit de kast halen om degene die verzoekt om overheidsinformatie dwars te zitten.
In dit milieu van obstructie bakte de gemeente Leudal (Midden-Limburg) het onlangs wel heel bruin. Maar het goede nieuws is: ze hebben uitendelijk toch bakzeil gehaald.
Als gastdocent Wob aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek in Tilburg begeleid ik studenten bij hun eerste schreden op het glibberige Wob-pad. Een van die studenten, Deborah Parren, wilde van de gemeente Leudal inzage in het dossier-Ruiter: de landelijk bekende zaak van de man die werd geterroriseerd door woonwagenbewoners, een hek rond zijn huis plaatste en vervolgens door het lint ging toen hij dat moest weghalen. Ruiter gooide brandbommen naar de politie en de beelden haalden alle journaals.
De studente verzocht om digitale aanlevering van de (vele) documenten over deze kwestie. Waarna Leudal, mogelijk als eerste gemeente in Nederland, een nieuwe barrière bedacht: het bracht ‘digitale kopieerkosten‘ in rekening.
1000 euro
De redenering daarvoor was als volgt: de digitaal aanwezige documenten moesten worden geprint om te kunnen worden bewerkt (weglakken van namen en dergelijke). Daarna moesten ze weer worden ingescand. Op grond van de legesverordening mocht hiervoor per pagina 10 cent in rekening worden gebracht, zo schreef Leudal. De studente kon een rekening van 1000 euro of meer tegemoet zien.
Een listige zet. De Hoge Raad heeft enkele jaren geleden korte metten gemaakt met het heffen van leges op Wob-verzoeken. Het verrichten van het werk rond Wob-verzoeken is gewoon een taak die overheden gratis dienen te verrichten, oordeelde het hoogste rechtsorgaan. Kopieerkosten in rekening brengen is echter wèl toegestaan. De centrale vraag is dus: valt het uitprinten, bewerken en weer inscannen van documenten onder ‘behandelkosten’ of onder ‘kopieerkosten’?
Bezwaar
De studente, begeleid door auteur dezes, tekende bezwaar aan tegen de naderende torenhoge rekening, maar kreeg botweg te horen dat het ‘geen besluit betreft waartegen bezwaar kan worden ingesteld’. De gemeente schreef: “Wij zullen uw Wob-verzoek ter hand nemen en de kopieerkosten bij u in rekening brengen, waarbij er nadrukkelijk op wordt gewezen dat wij de betreffende kosten bij dwangbevel kunnen invorderen.”
Om het financiële risico enigszins te beperken, maar wel een feitelijk besluit te verkrijgen, maakten we uit de tienduizend pagina’s een selectie van 212 documenten die we digitaal wensten te ontvangen. Ze werden via WeTransfer verzonden, met bijbehorende factuur van 21,20 euro. Waarna we formeel bezwaar aantekenden tegen die nota.
Kern van het betoog: “U bent als gemeente verantwoordelijk voor een goed beheer en een goede ontsluiting en toegankelijkheid van uw archief. In dit “digitale tijdperk” hoort daar bij dat u over software, apparatuur en kennis beschikt om documenten digitaal te kunnen bewerken. Indien u daar in tekort schiet, is het onjuist om dit af te wentelen op indieners van een WOB-verzoek. De in rekening gebrachte kosten zijn geen kopieerkosten als bedoeld in de legesverordening van uw gemeente”.
Keutel ingetrokken
Dinsdag kwam de beslissing op ons bezwaar: de gemeente Leudal trekt hun keutel in. Citaat uit de brief van de gemeente:
“Nader onderzoek heeft uitgewezen dat anonimiseren valt onder behandelkosten. Er mogen geen behandelkosten bij een Wob-verzoek in rekening worden gebracht. De aanslag leges voor de kopiekosten is vernietigd.”
Told ya so, Leudal! En andere gemeenten in Nederland die deze sluiproute denken te hebben ontdekt. Want inmiddels zijn er meer berichten opgedoken van gemeenten die, na het verbieden van legesheffing, hier een nieuwe goudmijn annex hindernis menen te zien.
Jurisprudentie
Zo bezien is het bijna jammer dat Leudal de strijd nu staakt. Een gang naar de rechter en desnoods de Hoge Raad, ter verkrijging van bindende jurisprudentie, is hiermee verijdeld.
Maar die gaat ongetwijfeld komen. Want als overheden hier mee weg zouden komen is dat de dood in de pot voor de Wob. De dreiging van een factuur van honderden, zo niet duizenden euro’s vanwege ‘digitale kopieerkosten’ is immers een té hoge drempel voor de gemiddelde Wob-verzoeker.
