In de kantine van welzijnsorganisatie MaDi zijn ruim vijftien mensen bijeen. Het is een bijzondere ochtend want zelfs de directrice heeft “haar vrije dag opgeofferd” om CDA-leider Sybrand Buma te ontvangen. Dave Ensberg organiseerde het werkbezoek met als doel het CDA zichtbaarder te maken in “het moderne Nederland” en dus is Buma vandaag in “het kleurrijke Amsterdam-Zuidoost”.
Het programma had een mix moeten bevatten van positieve en minder positieve thema’s, maar op het laatste moment zijn er wijzigingen waardoor alleen de zware onderwerpen overblijven. En dus gaat het programma grotendeels over schuldhulpverlening en malafide incassobureaus. Dat blijken in Amsterdam-Zuidoost enorme problemen. MaDi heeft zeker honderd klanten in de schuldhulpverlening. Ook bij malafide incassobureaus gaat het om honderden gevallen in korte tijd.
Bij MaDi zijn zowel medewerkers als cliënten aanwezig. Een vrouw van middelbare leeftijd mag uitgebreid haar verhaal doen. Ze had 30.000 euro schuld en kwam via de lokale krant in contact met een budgetbeheerder. De man zou haar administratie op zich nemen en haar rekeningen afhandelen. Na vier jaar bleek de budgetbeheerder onbereikbaar en was de schuld opgelopen tot 60.000 euro. De welzijnsorganisatie kon maar ternauwernood huisuitzetting voorkomen.
We leren hier dat iedereen zichzelf budgetbeheerder kan noemen en klanten kan werven. Het is een mooie markt, want in Zuidoost wonen veel mensen met schulden. De directeur van de welzijnsorganisatie meldt dat je bij Albert Heijn verschillende aanbiedingen voor dit soort diensten kunt zien hangen. Het probleem is dat budgetbeheer vrijwillig plaatsvindt, in tegenstelling tot een bewindvoerder die dwingend door de rechter wordt aangesteld. Bij de budgetbeheerder blijft de klant zelf verantwoordelijk.
“Er wordt op kadavers geld verdiend”, meldt een van de aanwezigen. “Wordt er niet te veel aan de maatschappij overgelaten?” vraagt een ander. Het klinkt als een neutrale vraag maar dat is het niet. Het is een verwijt aan Buma wat deze ochtend meerdere keren klinkt. De overheid doet niks. De discussie kabbelt verder over mensen met problemen die elkaar ook kunnen helpen in gespreksgroepen.
“Wat kan de overheid doen?” vraagt Buma. Ook nu ontstaat een discussie over maatschappelijke initiatieven en niet over overheidsingrijpen. Er moet een keurmerk komen van de NVVK, de vereniging van schuldhulpverleners. Deze oplossing gaat juist buiten de politiek om en legt de verantwoordelijkheid wederom bij de cliënt. Die moet immers gaan kijken welke hulpverleners over een keurmerk beschikken. De vraag dringt zich op waarom er niet gewoon regels komen waar budgetbeheerders aan moeten voldoen.
Na de lunch is er een sessie bij Anti Incasso, een bedrijf wat mensen helpt die last hebben van malafide incassobureaus. Deze bureau’s maken massaal misbruik van burgers die niet weten wat de regels rond incasso’s zijn. Ze brengen veel te veel kosten in rekening terwijl dat wettelijk niet is toegestaan. Ook worden klanten gepusht om sneller te betalen dan de wet voorschrijft.
Deze sessie is een aaneenschakeling van klachten over intimidatie van mensen met financiële problemen. Ook incassobureaus hebben een lucratieve markt gevonden. Het probleem is dat er in de huidige wet geen sancties staan als de wet wordt overtreden. Op initiatief van Tweede Kamerlid Carola Schouten (ChristenUnie) gaat daar verandering in komen. Volgens veel aanwezigen is dit een goede oplossing want dan kunnen de bureaus voortaan boetes krijgen als ze de regels overtreden. Ook Buma voelt er wel wat voor, lijkt het.
“Wat spreken we nu af?” wil een van de aanwezigen weten. Buma gaat overleggen, aangezien de wetswijziging nog niet klaar is. Ook vindt Buma het belangrijk te kijken naar de schuldhulpverleners. Maar een oplossing noemt hij niet. Bij MaDi werd in de ochtend dezelfde vraag gesteld: wat gaat de politiek doen? Die vraag krijgt extra nadruk als later duidelijk wordt dat bij MaDi al een hele stoet politici langs is geweest. Kamerleden van PvdA en VVD waren er al te gast, net als staatssecretaris Jetta Klijnsma.
Het probleem ligt voor de hand: we leven in een participatiesamenleving en dus moeten burgers veel zaken zelf uitzoeken. Veel suggesties bij deze sessies vallen bewust of onbewust in die lijn. Burgers komen niet of nauwelijks met een onomwonden pleidooi voor overheidsingrijpen of voor regels. Er is een voorkeur voor zelfregulering, keurmerken en voorlichting: allemaal niet-dwingende middelen die problemen verzachten maar niet uit de weg ruimen. Zelfs bij ingrijpende problemen wordt overheidsingrijpen niet meer vanzelfsprekend gevonden.
De participatiesamenleving is wat dat betreft dus nu al een groot succes.
