Wanhoop en radeloosheid over een voorgoed verloren liefde drijven een in Maximablauw geklede vrouw naar het openstaande raam van haar appartement. Voor de enige daad die verlossing kan bieden.
Naamloos is de vrouw in La voix humaine, wat haar nog meer Halina Reijn maakt. Ze gaat kapot, in vijf kwartier monoloog. Afwisselend converserend aan de telefoon met een minnaar die de relatie niet terugwil, en denkbeeldig tegen hem sprekend in haar verlaten kamer.
De weergaloze Halina speelt de vrouw al ruim zes jaar met tussenpozen. Tot in China en Sydney, daar zelf eenzaam en verloren door een jetlag. De voorstelling is alom bejubeld, van NRC tot in The Guardian. Terecht en weinig aan toe te voegen. Onder regie van Ivo van Hove speelt Halina Reijn zo mooi de ingehouden emoties die tot het onontkoombare leiden als een traag bewegend schilderij.
Want het decor is perfect; de kleurloze wand van een appartement achter een schuifpui. (Een effect als in Rear Window van Hitchcock en bij talloze volgers.) Daarachter de verlaten vrouw met paardenstaart in joggingbroek en Mickey Mouse trui. Tot ze op het eind ineens met het haar los in haar zuivere doodskleed verschijnt, op weg naar de uitgang.
Cocteau (destijds opium snuivend) zelf in de mooiste slotpassage:
“On a l’illusion d’être l’un contre l’autre et brusquement on met des caves, des égouts, toute une ville entre soi. J’ai le fil autour de mon cou. J’ai ta voix autour de mon cou.”
(“Je hebt het gevoel dat je tegen elkaar aan ligt, en plotseling zitten er kelders, riolen, een hele stad tussen. Ik heb de draad om mijn nek. Ik heb je stem om mijn nek. Je stem rondom mijn hals.”)
De ziel doorsnijdende muziek maakt het compleet, maar ik vraag me af wat Cocteau zou vinden van ’50 ways to leave your lover’ als cliché slotdeuntje van deze prachtvoorstelling.
Die Halina op het lijf geschreven is. In Trouw in augustus 2015: “Destijds rond de première ging het uit met mijn vriend. Hij kwam kijken en vroeg: waarom heb je alles gebruikt wat er tussen ons is gebeurd? Ik zei: dit is een tekst van Cocteau van bijna honderd jaar geleden.”
Dat brengt de vraag: wat doet de voorstelling met bezoekers? Verloren liefde, een leven is niet compleet zonder. Je mag hopen dat iedereen de emoties mag doormaken, hoe intens pijnlijk ook. Dat zou je graag ‘slachtoffers’ die uit het raam willen springen nog even willen zeggen.
Emoties bij deze La voix humaine waren bij vriendinnen veel sterker dan bij vrienden. Zelf werd ik teruggeworpen op de herinneringen aan geliefden van wie de stem alleen al ons verlangen zo intens aanwakkerde, dat we besloten nooit meer te bellen – om de ‘gelukkige’ levens zonder elkaar niet te verstoren.
Over moderne media gaat de tekst van Cocteau ook. In 1932 kwam de telefonie op, na eeuwen van de brief als liefdesboodschap. Conversaties kwamen zo dichtbij over de lijn, maar de afstand nam alleen maar toe. Pas het – ook draadloos – ongestraft toe op internet en de zogenaamd sociale media. En wat zou de telefoon gedaan hebben met de romanlevens van Jane Eyre, Madame de Bovary en Eline Veere?
Halina zelf: “Bijzonder is dat mensen na afloop vaak hun hart bij mij uitstorten, omdat ze zo geraakt zijn… Eigenlijk is toneel een soort van nieuwe kerkbeleving.”
Geestig afgestemd op de lezers van Trouw. Onderdeel van moderne, vaak exhibitionistische marketing, Halina met kakel-tv, twitter en een onnozel boekje. Om mensen naar de zaal trekken. Niets is deze prachtactrice kwalijk te nemen als het haar pleziert. De wens dat Halina buiten haar podia een mysterie blijft is even naïef als tevergeefs.
De krachtige tekst van La voix humaine is een eerdere vertaling te lezen, naast het origineel. Poulenc maakte er een opera van, er kwam een film met fraaie telefoon.
O ja, de speellijst van La voix humaine van Toneelgroep Amsterdam voor de komende maanden. Voor wie geen tijd, geld of moeite (over)heeft voor de voorstelling: is op tv gemist al vijf jaar te zien… zag ik net bij toeval.
Gezien: La voix humaine, Stadsschouwburg Amsterdam, 21 oktober 2015, tot de kerst weer te zien in gans het land.
