Er was veel lof voor het rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) over de aanslag op vlucht MH17. “Zeer nauwgezet, geen seconde blijft onbesproken, geen millimeter overgeslagen”, schreef de Volkskrant. Vreemd dan dat in weerwil van die nauwkeurigheid het rapport nog altijd een aantal belangrijke vragen onbeantwoord laat, bijvoorbeeld die naar aanwezigheid van Oekraïense gevechtsvliegtuigen in het luchtruim boven het oorlogsgebied. Ook zijn er vraagtekens over de werkwijze van de onderzoekers. Want waarom heeft de OVV kennelijk niet aangedrongen bij de Verenigde Staten op het vrijgeven van satellietbeelden, terwel notabene de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, al direkt na de aanslag zo zeker was van zijn zaak: “We know where it came from“?
Dergelijke hiaten zijn onbevredigend. Pieter Omtzigt, lid van de Tweede Kamer voor het CDA, wil zich hier niet bij neerleggen. Hij bleef, als één van de weinigen, vragen stellen en zette zich in voor een hoorzitting in de Kamer die deze dinsdag plaatshad. Een interview.
Wat zit u zo dwars?
“Het is nu bijna zestien maanden geleden dat de MH17 werd neergehaald. In de eerste week na de aanslag was premier Rutte heel stellig: ‘Als duidelijk wordt dat dit een aanslag was, dan zal ik mij er persoonlijk voor inzetten dat de daders worden opgespoord en hun gerechte straf krijgen’. Op 24 juli 2014 schreef Frans Timmermans: ‘De verontwaardiging is des te groter nu de aanwijzingen zich opstapelen dat het vliegtuig met een raket is neergehaald’. En hij herhaalde in die beroemde uitzending van Pauw dat de inzittenden de raket niet hadden zien aankomen.
“Vlak na het neerhalen van de MH17 wist iedereen precies te vertellen wat er was gebeurd: de Russen deden dat in een persconferentie op 21 juli: een gevechtsvliegtuig had MH17 volgens hen neergehaald. En John Kerry sprak zich op elk tv-station in de VS uit en zei dat hij ook precies wist wat er gebeurd was. Vervolgens was het een jaar lang stil. Het onderzoek diende in alle rust te gebeuren. Het parlement hield er slechts één plenair debat over en wilde geen hoorzittingen organiseren. We zijn inmiddels een jaar verder en eigenlijk op het punt waar we vlak na de aanslag waren: het is een BUK geweest concludeert de OVV in haar rapport.”
Wat had er in uw ogen gedaan moeten worden om deze conclusie beter te onderbouwen?
“De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties was volstrekt helder in haar resolutie. Alle landen moeten meewerken aan het onderzoek. En precies dat lijkt niet het geval te zijn. De regelgeving van de International Civil Aviation Organisation (ICAO) schrijft heel precies voor dat landen en partijen hun radargegevens dienen te bewaren na een ongeluk en die dienen te overhandigen aan de onderzoekers. De Russen hebben hun ruwe primaire radargegevens niet geleverd, terwijl zij ze op 21 juli wel publiek presenteerden. En Oekraïne had ze niet, zegt Kiev. De VS is zelfs niets gevraagd en NAVO mocht haar eigen gegevens checken. Let op: er was destijds een luchtoorlog aan de gang waarbij de NAVO en de VS nauw samenwerkten met Kiev en de rebellen vol gesteund werden door Moskou. In zo’n omgeving zetten de grootmachten Rusland en de VS echt hun radarapparatuur wel aan, dan richten zij hun satellieten op het gebied en gebruiken ze al hun afluistercapaciteit die ze in huis hebben.”
Met andere woorden?
“Het kabinet moet aan de Verenigde Naties melden dat het MH-17 onderzoek niet compleet is. De vraag is helder: waarom heeft de OVV niet de ruwe primaire radarbeelden gehad en kunnen inzien, zelfs van helemaal niemand? En waarom heeft niemand zijn satellietbeelden van vlak voor de aanslag geleverd? Op basis van de satellietbeelden van vlak na de aanslag is geconcludeerd dat de crashsite verstoord is. Dit betekent dat de wrakstukken verlegd zijn en dat een transponder, die na de crash nog een dag werkte, is weggehaald en niet teruggevonden is tot op heden. Deze beelden worden voor de bewijsvoering bij een rechtszaak zeer belangrijk. En als de radar van hoge kwaliteit is, is goed mogelijk dat duidelijk wordt door die beelden van waar de raket precies is afgeschoten. Dat bewijs is echt nodig bij een rechtszaak. Nu wijst de OVV een groot gebied aan.”
Wat wilt u van de OVV?
“Ik wil het volgende aan de OVV voorleggen: hebben zij aan de Nederlandse regering meegedeeld dat zij die beelden niet kregen? De regering zei immers dat ze geen signalen van de onderzoekers hadden gehad dat zij bepaalde stukken niet kregen. Juist over dit laatste punt ging het enige plenaire debat dat wij in de Kamer hielden. Want de Nederlandse regering had de diplomatieke memo van 14 juli – van een meeting die de Oekraïners gegeven hadden – niet aan de onderzoekers gegeven. Pas nadat er duidelijkheid was gekomen over die briefing in de media en in het parlement, vroeg de OVV de tekst van de briefing op in de eerste week van januari, dus bijna zes maanden na de aanslag. Het parlement kreeg toen expliciet de toezegging dat de onderzoekers geen strobreed in de weg gelegd zou worden en dat er een gesprek zou plaatsvinden. Het is zeer interessant om te zien op welke manier de Nederlandse regering er daarna voor gezorgd heeft dat de onderzoekers toegang hadden tot de informatie die zij zelf nodig hadden. Dat is een vraag die we helder zullen stellen.”
