Het schijnt een terugkerend evenement te zijn van Studium Generale in Utrecht: het filosofisch café. Maandelijks worden hier filosofische kwesties besproken. Deze dinsdagavond vertelt de presentator dat het vandaag extreem druk is. Hij herinnert de aanwezigen eraan dat dat bij het café over de Europese verkiezingen in 2014 wel anders was. Een bezoeker meldt uw verslaggever dat het ook druk was toen dit café over porno ging. Vandaag kunnen veel aanwezigen niet zitten en moeten dus ruim drie uur lang staan.
Dit programma bestaat uit drie delen: eerst geven twee filosofen een inleiding over de campagnes, daarna kijkt iedereen het slotdebat van de NOS en vervolgens sluiten de filosofen af met een reflectie. De filosofen van dienst zijn Irena Rosenthal van de UvA en Evert van der Zweerde van de RU. Filosoof Evert heeft drie termen om de campagne te beschrijven en filosoof Irena heeft er één. De term van Irena overlapt met die van Evert: normalisering. In de campagne stond “normaal doen” centraal. De filosofen vragen zich af wat dat is.
Filosoof Irena houdt een verhaal over Foucault, die hier veel over heeft geschreven. Ze had niet verwacht dat normalisering zo belangrijk zou zijn in deze campagne. De VVD heeft hier namelijk een advertentie over geplaatst. Rutte geeft erg specifieke voorbeelden van wat normaal is, vindt Irena. Het is ook raar dat Rutte dit doet, want de burger gaat zelf over wat normaal is en niet de staat, leren we. De VVD maakt dan ook een fout als de partij praat over “een mentaliteitskwestie”. De mentaliteit, daar gaan burgers over. Dit is bovendien helemaal niet liberaal, denkt Irena.
Er kwam kritiek op de door Rutte aangeroerde “mentaliteitskwestie” en sindsdien praat hij over gedrag en niet meer over hoe mensen moeten denken. Er volgt een slecht verstaanbaar verhaal waaruit moet blijken dat in ieder geval Diana Matroos in het Carrédebat een illustratie is van de woorden van Foucault. Ook is het belangrijk dat bepaalde handelingen vroeger spontaan waren, zoals handen schudden, maar dat de overheid die handelingen tegenwoordig is gaan eisen. Informele sociale normen zijn de staat gaan infiltreren, horen we.
Volgens de VVD is het normaal om een arm om iemand heen te slaan, maar toen Kamerlid Kuzu dit bij VVD’ers in de praktijk bracht leverde dat meteen klachten op, horen we. Kuzu “speelt” op deze manier met deze normen en dat werkt ontregelend. Dit gedrag heeft hier een opvallend positieve klank. De grote vraag is volgens filosoof Irena of de term normalisering tegenwoordig alleen nog door partijen van inhoud wordt voorzien, of dat ze deze normalisering op zichzelf nog ter discussie durven te stellen.
Bij filosoof Evert heet normalisering “identiteit”. Daar gaan volgens hem de verkiezingen over. Dat is vreemd, omdat geen enkel thema de campagne echt heeft gedomineerd. Volgens Evert gaat het tegenwoordig over identiteit als deze afwezig is. We komen nu tot het inzicht dat mensen die onzeker zijn over hun seksuele identiteit homofoob worden en dat mensen die onzeker zijn over hun religieuze identiteit islamofoob worden. Dit soort identiteitspolitiek is volgens Evert “een achterhoedegevecht”. Hij adviseert vervolgens de zaal GroenLinks te stemmen en het liefst Lisa Westerveld, een oud-student van hem die nu op de veertiende plaats van de GroenLinks-lijst staat.
De verklaring voor deze normalisering is volgens filosoof Irena Geert Wilders. In de zaal volgen wat vragen met kritiek op de PVV-leider. Het wij-zij denken werkt heel normerend, horen we. Het suggereert ook veel eenvormigheid over Nederlanders terwijl die helemaal niet bestaat. Filosoof Evert ziet normalisering eveneens als een reactie op Wilders maar dit is volgens hem tevens een alternatief voor de PVV.
Dan begint het NOS-debat. Van filosoof Irena moeten we kijken naar de normalisering die in dit debat te zien zal zijn, maar na afloop moet ze toegeven dat het hele woord “normaal” niet één keer is gevallen. Misschien komt dat omdat de onderwerpen bij de NOS zich niet zo leenden voor de invalshoek van normalisering, denkt uw verslaggever, maar hoe kan het dan dat filosoof Evert denkt dat identiteit het verbindende thema van de campagne was?
De filosofen laten normalisering na afloop voor wat het is en komen met de analyse dat “de hardwerkende middenklasse” zoals die door Buma naar voren is gebracht misleidend is: lagere klassen werken namelijk ook hard. Dan zegt filosoof Evert plotseling iets heel slims: “de hardwerkende middenklasse” is volgens hem een verkiezingsslogan.
