Terwijl de hotels met Kerstmis weer volzitten met feestende gasten, die shoppen, uit eten gaan of anderszins lol maken, gaat aan de achterkant vaak een grauwe werkelijkheid schuil: die van de hotelschoonmaak. Dat gaat soms zo ver dat hier een schoonmaakster zei als slaaf behandeld te worden.
In je eigen tijd – dus onbetaald – de troep van hotelgasten opruimen, en op de koop toe een scheldpartij van je baas. Het is slechts een voorbeeld waar de housekeepers die bij Jaquet en de Groot, het schoonmaakbedrijf waar Van der Valk in dertig hotels mee werkt, te maken hebben. “Het beeld dat daar ontstond na een publicatie op TPO deze zomer is onthutsend”, zegt CNV-bestuurder Jan Kampherbeek. Voor schoonmakers die via Jaquet en de Groot bij Van der Valk werken, opent de bond een meldpunt, naast het meldpunt dat er al is voor de hele hotelschoonmaak en glazenwasserij. Ook bezoekt de bond dinsdagochtend bijna dertig van der Valkhotels in het land en vraagt de bond de hotels de Code Verantwoordelijk Marktgedrag te ondertekenen.
Een voormalig werkneemster van het bedrijf Jaquet en de Groot zegt in interviews met de bond dat ze glashard moest liegen over de betalingen. Er wordt illegaal per kamer betaald, waar de kamermeisjes wettelijk – want volgens de CAO – per uur betaald moeten krijgen. 15 kamers in vijf uur en als een kamer een troep is, dan moeten ze in hun eigen tijd doorwerken, zegt een ander. ‘Ook al staat de badkamer blank, haal ik twee vuilniszakken vuil uit de kamer, moet ik de koelkast soppen, ik krijg 15 minuten. Mijn baas zegt dat ik niet moet zeuren en blij moet zijn dat ik werk heb.’
De meisjes werd intussen ook door leidinggevenden voorgehouden dat ze de overuren wel betaald krijgen. Desnoods worden urenstaten door de Jaquet en de Groot eenzijdig veranderd, zeggen de kamermeisjes en bij commentaar wordt er een dosis intimidatie en boosheid ingezet. “Dan wordt er met zelfs met spullen gegooid”, zegt een kamermeisje. Overigens, binnen 15 minuten per kamer vallen ook de voorbereidende werkzaamheden zoals de werkkar halen, vuil wegbrengen, douches ontkalken en koelkasten soppen. Dat is veel te weinig, zeggen de housekeepers en de bond. De bond zegt dat het bedrijf zich ook niet aan opleidingsverplichtingen houdt uit de CAO.
Vakbond CNV treft wekelijks misstanden in de hotelschoonmaak aan. Volgens de bond lappen hotels en schoonmaakbedrijven bindende cao-afspraken en regels zo massaal aan hun laars dat vakbonden en overheid dweilen met de kraan open. ‘En die kraan moet dicht’, zegt CNV-bestuurder Jan Kampherbeek. ‘We komen het wekelijks tegen. We trekken nu hier aan de bel, want het is duidelijk dat hier dingen structureel flink mis gaan. Als opdrachtgever is Van der Valk hier mede verantwoordelijk voor. Wij willen dat de schoonmakers netjes worden betaald en menselijk worden behandeld.’
De hotelschoonmaak is al jaren een issue. Televisieprogramma Rambam legde vorig jaar misstanden bloot. Eerder raakten Bastion, de Hilton Groep en heel veel andere hotels al in opspraak, maar ophef betekent kennelijk geen verbetering en Kamervragen helpen ook al niet.
Kampherbeek: ‘Concreet hebben wij Van der Valk gevraagd om de code Verantwoordelijk Marktgedrag te ondertekenen, zoals in de schoonmaakbranche gebruikelijk is. Daarin is vastgelegd hoe je menselijk kunt werken.’
Illegale onderbetaling, te hoge werkdruk, en het doorwerken in eigen tijd, waarmee kamermeisjes te maken hebben, komen inderdaad massaler voor dan tot dusver bericht in de media. Dat zei de Inspectie Sociale Zaken en Arbeid deze zomer al in een reactie. Controles leiden tot gemiddeld tien zaken jaar, maar dat is slechts het topje van de ijsberg, zei de Inspectie toen. ‘Het komt breed voor, ook bij gerespecteerde hotels en schoonmaakbedrijven, ook bij bedrijven die juist zeggen er tegen op te treden.’
Hoe groot het aantal bedrijven is, dat in de fout gaat, kan de Inspectie, die een speciaal team voor de hotelschoonmaak en de glazenwassers – waar dezelfde misstanden gelden –, niet zeggen, omdat er moeilijk zicht op te krijgen is. Het is schimmig zegt ook CNV-Vakmensenbestuurder Jan Kampherbeek: “Ze spreken bijvoorbeeld een uurloon af, maar in de praktijk wordt dat een stukloon, ook waar dat niet mag. Op papier klopt alles, maar in de praktijk niet. Hier bij Jaquet en de Groot wordt, volgens de schoonmakers, gewoon keihard gelogen.”
Ook de Inspectie treft de schimmigheid aan. “Om juridisch vast te stellen dat er onderbetaald wordt, kost veel tijd. Niet alleen van belang is het horen van de werknemers, maar ook het uitzoeken van de loonadministratie, het doorgronden van de werkwijze van het schoonmaken van de kamers en nog een aantal andere onderzoeken. We kunnen dan ook niet bij elk hotel gaan controleren. Daarom werken we met risico analyses en bepalen waar de kans groot is dat de wet wordt overtreden.” In 2016 vond de Inspectie 9 overtredingen, vooral op het gebied van de arbeidstijdenwet en wet arbeid vreemdelingen.
Ook voorlichtend is de inspectie actief met onder anderen een website hoe je bonafide schoonmaakbedrijven herkent. “We laten de sector ook weten: werk mee of we pakken je vroeg of laat. We hebben een lange adem en zware middelen.” Niet alleen kunnen de boetes fors oplopen, maar als meermalen dezelfde overtreding wordt geconstateerd, heeft de Inspectie de mogelijkheid om schoonmaakwerkzaamheden voor bijvoorbeeld een maand stil te leggen. “Tot op heden is dit nog niet voorgekomen. Maar de sanctie is wel mogelijk.”
“Het gaat allemaal om zo goedkoop mogelijk te werken. Dan krijg of behoud je je contract.”, zegt Kampherbeek. “En de pakkans is heel erg klein, daarom openen we een meldpunt voor schoonmakers die bij Van der Valk worden ingehuurd.”
“Te vaak moeten ze te veel kamers doen in te weinig tijd. Wekelijks zitten we ergens waar het niet goed zit. Ik denk dat het in de helft van de 3500 hotels mis is. Hotels en schoonmaakbedrijven willen de schoonmaakprijs per kamer zo laag mogelijk houden. Tegelijk toonde de Consumentenbond vorig jaar aan dat veel kamers, ook in drie-en viersterrenhotels vies zijn. Van de dertig kamers waren er achttien niet goed schoon, vier waren ronduit vies en bij drie hotels werden poepbacteriën gevonden. Dat komt juist door die werkdruk. Intussen rennen kamermeisjes bij bosjes weg.”
Koninklijke Horeca Nederland (KHN) legt de verantwoordelijkheid volledig bij de schoonmaakbedrijven en eist een informatieplicht waarin bedrijven aantonen dat ze volgens de regels werken. Kampherbeek: “Maar de hotels huren die schoonmaakbedrijven in.”
De Inspectie SZW sloot zich daar eerder bij aan. “Onderbetaling, te lang werken, leiden tot oneerlijke concurrentie. Iets wat niet wenselijk is. De hotels en de schoonmaakbedrijven zijn samen verantwoordelijk en ze zijn samen aansprakelijk in de keten.”
KHN zegt dat ze haar leden adviseert om zaken te doen met schoonmaakbedrijven die aangesloten zijn bij Platform OSB. Dat heeft een keurmerk en hanteert een Code Verantwoordelijk Marktgedrag, om dit soort misstanden tegen te gaan. Voorzitter Piet Adema, wil dat KHN en hotels die code overnemen, daar wil KHN niet aan. Overigens gaan leden van het Platform OSB ook wel eens in de fout, gaf Adema deze zomer toe. “We hebben een lid dat te maken had met valse buitenlandse paspoorten. Dat is moeilijk te herkennen. Ook hebben we een lid geroyeerd dat onze spelregels voor verantwoordelijk marktgedrag met voeten trad.”
OSB vertegenwoordigt een kleine 400 van de 10.000 schoonmaakbedrijven maar wil dat iedereen volgens haar code gaat werken.
