Een cynische joodse witz gaat als volgt: John en Gershom ontmoeten elkaar en worden meteen dikke vrienden, ondanks het feit dat Gershom geen woord Engels spreekt. Gershom is na drie maanden die taal machtig. Nu kunnen ze elkaar eindelijk begrijpen. De consequentie is echter dat ze beginnen ruzie te maken. Na een tijdje gaan ze als vijanden uit elkaar.
Wat John en Gershom meemaken is een herhaling van de mythe van de Toren van Babel. Het streven naar één taal, één rijk, één regering, één wetgeving eindigde in chaos.
Hoe kunnen we deze ontwikkeling verklaren? Normaal gezien zou de eenheid van taal, regering en wet moeten leiden tot vrede en harmonie. Bovendien is het één geworden volk samen sterk en kan krachtig optreden tegen andere grootmachten. Als dit op microniveau tussen personen niet lijkt te lukken, hoe zou het dan wel slagen op macroniveau, zoals de Europese Unie poogt te realiseren?
De voorstanders van het Europese project hebben de beste bedoelingen, behalve diegenen die al dromen van grote winsten. Zij maken echter een grote denkfout, waarbij het vrijwel onmogelijk is zich ervan bewust te worden. Vandaar deze bijdrage om het toch nog maar een keer te proberen.
Waarom zoeken we naar eenheid? De al of niet diep verdrongen motivatie is het verwerven van macht. De veronderstelling dat eenwording leidt tot vrede en harmonie is daarom een denkfout. Als het gaat om de macht, dan moet er strijd gevoerd worden tegen diegenen die zich tegen die eenheid verzetten. Het tenenkrommend dédain van de EU-lieden tegenover Brexit en de verkettering van Hongarije zijn er voorbeelden van. Verder valt niet te ontkennen dat in vrijwel alle Europese landen het populisme aan de winnende hand is. Ook dat wordt vanuit de EU met alle macht bestreden, desnoods door de fundamenten van de Europese beschaving, zoals de vrijheid van meningsuiting, aan banden te leggen. Als dit geen burgeroorlog wordt, dan weet ik het ook niet meer.
Als het inderdaad om macht gaat, dan zal daar ook gebruik van gemaakt worden om de natuurlijke bronnen zoals grondstoffen te bemachtigen. Een strijd met rivaliserende grootmachten ligt voor de hand. ’Eenheid maakt macht’ was de kreet toen België werd opgericht en warempel, Congo, een land dat tachtig maal groter is, viel in Belgische handen. Op Europees niveau wordt de eenwording als noodzakelijk geacht om één front te vormen tegenover de andere grootmachten. Ook geen streven dat vredelievend lijkt.
De exegese van het verhaal van de Toren van Babel zegt nog iets meer. Het gaat niet alleen om de macht, maar het is ook een kwestie van hoogmoed. Een van de hoofdzonden, maar die connotatie wil ik hier vermijden. Hoogmoed lijkt mij ook geen goede basis om vrede te stichten. Hoogmoed en rivaliseren gaan meestal samen. Die hoogmoed wordt zichtbaar gemaakt, net als ten tijde van Babel, met reusachtige gebouwen. In Brussel, in Frankfurt en in Straatsburg rijzen de hoge kantoorgebouwen als fallussen ten hemel. Vreemd dat de #MeToo beweging niet in verzet komt tegen al dat mannelijk machogedrag. Veel vrouwen zitten in die fallussen te werken, dat is de omgekeerde wereld!
Vanuit deze analyse, waarbij ik put uit duizendjarige wijsheid, kan ik een advies geven aan de EU-adepten. Vrede en harmonie zijn uiteraard zeer lovenswaardige doelen. Om de bovenstaande denkfouten – namelijk dat vrede en harmonie bereikt kan worden via macht en hoogmoed – te vermijden moeten we eerst en vooral nagaan wat de absolute voorwaarden zijn voor vrede en harmonie tussen mensen. Ik begin terug op microniveau om een en ander zo goed mogelijk te verduidelijken. In een goed huwelijk is de relatie gebaseerd op respect voor de verschillen. De Ander blijft een Ander. Eisen dat de Ander aan jezelf gelijk wordt, dezelfde meningen heeft en dezelfde voorkeuren, maakt elke relatie kapot. Ik zie de Ander niet als in een spiegel, dus mezelf, maar door een venster, waar zij of hij werkelijk de Ander blijft. Vandaar dat de Ander met een hoofdletter wordt geschreven, uit respect voor zijn alteriteit.
Mijn advies is om Europa niet op te bouwen vanuit de drang naar macht en vol hoogmoed. Om vrede te bereiken moet elk Europees land in haar eigenheid erkend en gerespecteerd worden. Niet ieder land moet in hetzelfde keurslijf gedwongen worden. Dit wil zeggen dat van een Europese Unie geen sprake kan zijn. Slechts een confederatie kan de vrede in dit werelddeel waarborgen. Een van de belangrijkste taken van deze confederatie zal zijn de landen te beschermen tegen de ondermijning van de nationale identiteit door een imperialistische religie, de islam.
Tot slot: hoogmoed past niet in de Europese beschaving, die gebaseerd is op een joods-christelijk fundament. De Europese Confederatie moet de landen stimuleren tot solidariteit tussen arm en rijk en met de mensen die in nood verkeren of veel zorg nodig hebben. Politiek moet gezien worden, niet als een strijd tussen tegenstanders, maar als een gezamenlijk project om vrede en welzijn te brengen. Economie op Europese grondslag is niet bedoeld om de hebzucht van weinigen te bevredigen, maar als een gezamenlijk project om de miserie en de armoede te bestrijden. Als aan deze voorwaarden is voldaan, wordt de Europese Confederatie een grootmacht die voor de rest van de wereld een voorbeeld is voor een meer humane wereldorde.
