Maarten Boudry geeft in NRC Handelsblad kritiek op Paul Cliteur en mijzelf, in verband met de term cultuurmarxisme. Boudry bestrijdt het verband dat wij leggen met een ‘lange mars door de instituties’, en wil het concept losweken van de Italiaanse revolutionair Antonio Gramsci. De term ‘complotdenken’ valt.
Als ik spreek over ‘cultuurmarxisme’ dan doel ik uitdrukkelijk niet op een complot. Het gaat om memes, om ideeën: ‘Kijk naar het racisme van de maatschappij, kijk naar het kolonialisme, het kapitalisme, het fascisme’. De strijd van het westers marxisme en de radicale agenda is verpakt in dit type signaalwoorden. Boudry kent als geen ander de kracht en betekenis van memes. Die termen konden populair worden wegens een onderliggende denktrant, en dat is de specifieke gevoeligheid van de westerse cultuur voor zelfopoffering, medelijden en slachtofferschap. Christelijke reflexen waarop het westers marxisme heeft ingespeeld. Zo heeft deze denktrend het maatschappelijk middenveld veroverd.
De synchronie van de slachtoffergevoelens van een tijdsgewricht, dat is het wezen van cultuurmarxisme. Een extreme identificatie met de underdog (gevoed door de trauma’s van het nationaalsocialisme, de dekolonisatie en de industriële natuurvernietiging) vertaald in een verlangen om praktisch politiek-maatschappelijke verandering te bewerkstelligen.
Dat is wat ‘de lange mars’ in feite is. Als hij dit als complot neerzet en niet als een tijdsgeest, dan geeft hij het verkeerd weer. Soms stroomt alles op synchrone wijze één kant op binnen een tijdsgewricht. Zoals in de jaren zestig de traditionele (burgerlijke) moraal werd doorbroken, de seksuele bevrijding plaatsvond, de kerk worstelde met de eigen doctrine en de confessioneel-conservatieve elites geen helder en begeesterend verhaal meer hadden.
Dit alles kwam tegelijk en verklaart waarom de progressieven zeer snel en krachtig konden oprukken binnen de instituties. Antonio Gramsci had van een dergelijke opmars al eerder de contouren geschetst en diende als inspirator, maar de context van een ‘complot’ is geheel overbodig om de progressieve maatschappelijke Gestalt-switch te verklaren.
Ditzelfde navelstaren en worden ingehaald door de maatschappelijke werkelijkheid als destijds de confessionelen overkwam, treft vandaag het progressieve establishment. De poging om cultuurmarxisme weg te stoppen, is juist zo’n reactionaire schrikreactie van een vastgeroeste elite.
Udo Kelderman, Jesper Jansen, Puck van der Land en Wim van Rooy, lieten alvast weten dat zij als mede-auteurs van de bundel Cultuurmarxisme, er waart een spook door Europa, aanvullende bezwaren hebben tegen de karakterisering door Boudry. Als het op memes aankomt dan ‘hebben’ mensen geen ideeën, maar nemen ideeën mensen voor zich in. Oftewel de notie van ideologische bezetenheid is in onze thesis veel sterker en beter als verklaring, dan een ‘complot’. Boudry neemt aanstoot aan de term ‘vijfde colonne’. Mag er dan ook nog over de Komintern worden gesproken of is dat dan ook een ‘complot’?
Sowieso waren de jaren zestig ook in demografische zin ongewoon. De babyboom leidde tot een ongekende aanwas van jonge mensen. Niet alleen zijn jongeren vanuit zichzelf dikwijls ‘rebels’ ten aanzien van de gevestigde orde, maar ook nam de technologie een hoge vlucht. De bandbreedte van communicatietechnieken was plots een stuk groter. “De ‘subversieve’ noties van de counterculture konden opeens razendsnel verspreid worden (tv, film, radio, albums) en er lag een gigantische markt van jonge, rebelse mensen voor klaar.” aldus Jansen. Zo bezien was het succes van de achtenzestiges mede een combinatie van markt en demografie.
Boudry komt niet onbeslagen ten ijs in zijn artikelen en debatten, maar refereren aan ‘complotdenken’ doet geen recht aan de reikwijdte van zijn eigen denken, noch aan die van de auteurs. De NRC-lezer moet er kennelijk aan overhouden dat Boudry vindt dat prof. Cliteur en co complotdenkers zijn. Jammer, het had zoveel inhoudelijker kunnen zijn.
Over Vlaamse auteurs gesproken – goed nieuws is dat ik een presentatie geef over mijn nieuwste boek Kerkgangers en Zuilenbouwers. Dit is in Gent op 12 februari, waar ook Sander Loones en prof. Matthias Storme zullen optreden als gastsprekers. Tickets hier verkrijgbaar. Mocht u niet aanwezig kunnen zijn maar wel graag een bijdrage willen leveren, dan kunt u hier Sids crowdfunding steunen, een onderzoek naar identiteitspolitiek. Zodat hij zijn eigenzinnige analyses kan blijven doorzetten, met uw hulp.
