Je kon erop wachten. Na Baudets overwinningsspeech en zijn interview met Weltwoche, waarin hij flink van leer trok tegen de verlichting en het liberalisme, laat de rechts-liberale flank van Forum voor Democratie van zich horen bij monde van penningmeester Henk Otten.
Baudet had beter “een verbindende speech kunnen houden” meent Otten. En partijvoorlichter Jeroen de Vries vergelijkt Baudet met een jongetje dat hij zo nu en dan vermanend moet toespreken. Het gevoelige punt lijkt te zijn dat Baudet teveel een rechts-nationalistische koers vaart. Zijn aandacht voor de Europese cultuurgeschiedenis en het christendom zijn aan hen niet besteed. “Als je nog een keer over het christendom begint dan stap ik op”, voegde Otten Baudet eens toe. Vooral niet “een soort christelijke kant” op met de partij. “Dat zien onze kiezers niet zitten”.
Otten profileert zich als de nuchtere zakenman: “Ik wil echte financiële en fiscale veranderingen. En ik denk: ongeacht waar je vandaan komt, ongeacht ras, iederéén wil minder belasting betalen. Wat kan mij het verder schelen?”
Ik moet eerlijk zeggen dat ik eerder een ideologisch debat had verwacht tussen Baudet en, bijvoorbeeld, Paul Cliteur. Ook Cliteur, de atheïstisch rechtsfilosoof die vooral hamert op de waarden van de verlichting, zal niet gelukkig zijn geweest met Baudets voorkeur voor romantiek en nationalisme boven verlichting en liberalisme. Maar Cliteur is geen onruststoker en met Otten lijken de verschillen nog groter te zijn.
Baudet is groot geworden met een integrale visie op de Nederlandse en Europese cultuur. Het grote probleem is niet dat de zaken politiek wel eens wat efficiënter geregeld zouden kunnen worden, maar dat een onderliggende oikofobie bij de politieke en intellectuele elite, de gehele politieke cultuur bepaalt. Otten doet dit af als “academische debatten” die Baudet vooral “zelf leuk vindt”, maar die voor Otten volstrekt irrelevant zijn. “We zijn heel eclectisch. pragmatisch”, zo schetst Otten de geest van de partij. Ook met de systeemkritiek van Baudet – zijn these van het zogenaamde partijkartel – lijkt Otten weinig op te hebben. Hij wekt zelfs de indruk van iemand die niet kan wachten om toe te treden tot het partijkartel. “Wij zijn dealmakers”, klinkt het zelfverzekerd.
Wat is hier nu aan de hand? Is dit een politiek spel waarin Otten, wellicht in samenspraak met Baudet, wat liberaal tegenwicht moet bieden om potentiële kiezers uit de VVD te trekken? Is het een impulsieve eenmansactie van Otten? Geen van beide opties lijken me erg waarschijnlijk. Ten eerste denk ik niet dat Baudet zou instemmen met een interview waarin een aantal essentiële punten van zijn succesvolle campagne als irrelevante bijzaken worden weggezet en Otten zelfs enthousiast is over een artikel in het NRC, waarin Baudet verweten wordt dat hij gebruik maakt van ideologische ‘dog whistles‘ om extreemrechtse kiezers aan te trekken. Ten tweede is het veelzeggend dat de persvoorlichter van de partij bij het interview aanwezig is. Dat wekt op zijn minst de indruk dat er meerdere mensen in de partijtop zijn die een flinke koerswijziging willen. Ook het verwijt dat Baudet en Hiddema teveel het beeld van de partij bepalen en wel eens een stapje terug zouden kunnen doen, wijst op een meer gecoördineerde aanval op de positie van Baudet.
Hoe dit interview tot stand is gekomen en wat de repercussies zullen zijn, daar kunnen we op dit moment alleen over speculeren. Vaststaat dat het charisma en de visie van Baudet van doorslaggevende betekenis zijn geweest voor de doorbraak van Forum voor Democratie. Er zijn wel meer pogingen geweest om in ‘het gat op rechts’ te springen, zoals EénNL van Pastors en Eerdmans en Nieuwe Wegen van Monasch. Dat waren geen domme mensen en minstens zo pragmatisch en eclectisch als Otten. Maar zonder de overtuiging dat het alles of niets is, zoals we dat ook bij Fortuyn, en later bij Wilders zagen, red je het niet.
Otten is bang ‘de verbinding met het centrum te verliezen’. Hij meent dat het meer verbindend kan, eclectisch, pragmatisch, vooral niet te christelijk of te academisch. Het is alsof je Mark Rutte hoort spreken. Als Otten meent dat hij met een paar ‘dealmakers‘ en vriendjes van de Zuidas deze partij wel even recht zal trekken en het politieke succes van Baudet en Hiddema wel kan voortzetten (desnoods met Baudet op het tweede plan), onderschat hij volgens mij wat er nodig is om echt iets te veranderen in de Nederlandse politiek. Otten geeft stem aan het zielloze pragmatisme dat juist ten grondslag ligt aan die politieke crisis. En dat pragmatisme, durf ik wel te voorspellen, ziet dus echt geen kiezer zitten.
