Ik beluisterde vrijdagochtend met veel genoegen en instemming het interview met de rector van onze universiteit, Prof. Carel Stolker, bij BNR-nieuwsradio. Natuurlijk, de kop wordt gemaakt door sensatiezoekende journalisten (“Paul Cliteur moet afstand nemen van FvD over ondermijning”) en die doet niet altijd recht aan de vele verstandige dingen die worden gezegd in het interview. Maar de teneur is goed. De kritiek die mijn academische baas Stolker op de huidige wetenschapsbeoefening formuleert lijkt zelfs sterk op de kritiek die mijn politieke baas Thierry Baudet heeft geformuleerd. Het lijkt mij voorlopig dus geen probleem twee heren te dienen. Of vergis ik mij nu?
Toevallig geven we voor het vak Methoden & Technieken van de Rechtswetenschap deze week ook les uit het boek van Stolker Rethinking the Law School: Education, Research, Outreach and Governance (2014). Verschillende punten die Stolker in het boek uiteenzet en toelicht in het interview, sporen heel goed met de kritiek die onder anderen Baudet uitoefent op het hedendaags functioneren van de beoefening van de wetenschap aan universiteiten. Stolker kritiseert de gevaren van een te grote afhankelijkheid van financiering door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Dat is een instantie die onderzoeksvoorstellen beoordeelt op basis van plannen die wetenschappers kunnen indienen die dan door collega’s anoniem worden beoordeeld. Dat levert een groot gevaar op voor groupthink. En dan nog een groupthink die beoordelaars, in de anonimiteit gehuld, de vrije loop kunnen laten. Er is niet veel fantasie voor nodig dat de meest grijze en modieuze voorstellen het halen en taboedoorbrekende wetenschap waarvoor Stolker een lans breekt, geen kansen krijgt.
Stolker zegt terecht: we zijn volledig afhankelijk geraakt van NWO. Terecht houdt hij een pleidooi voor tegendraads onderzoek. Dat tegendraadse onderzoek – en dus niet gefinancierd door NWO – heeft gelukkig aan de Universiteit Leiden plaats kunnen vinden. Leiden kan bogen op Ayaan Hirsi Ali als student: de grootse feministische hervormer van de 21ste eeuw. Geen promovendus en ‘alleen maar’ een student. Maar toch, in Leiden gestudeerd.
Thierry Baudet heeft in Leiden zijn dissertatie verdedigd. Ook geen geringe verdienste van de Leidse universiteit dat dit mogelijk is geweest.
Nu zegt Baudet in de Uil van Minerva-speech: “Wij worden ondermijnd door onze universiteiten”. En Stolker zegt dat hij daarvan ‘baalde’. Maar toch, dat is een uitspraak over het hedendaags functioneren van universiteiten die niet ver afstaat van wat Stolker daar zelf over zegt. Terechte kritiek, lijkt mij.
Wie het hedendaags functioneren van universiteiten kritiseert, doet dat niet vanuit de gedachte de universiteit te willen ondergraven, maar deze te behoeden voor verloedering. Wanneer wij promoveren dan wordt ons in de laudatio voorgehouden dat we verplichtingen hebben jegens de wetenschap en jegens de samenleving. Juist die belofte wordt gestand gedaan door diegenen die gebrek aan diversiteit en neutraliteit bij het hedendaags academisch onderzoek aan de orde stellen.
Ik vind dus eerlijk gezegd Baudet wel een echte zoon van Leiden. Net als rector Stolker.
