In Limburg is de provincie net iets specialer dan elders. Hier noemt men het provinciehuis het Gouvernement en de Provinciale Staten het Limburgs Parlement. Maar Limburg is om meer redenen uniek: dit is de enige provincie waar de PVV ooit meebestuurde. Deze vrijdag heeft Limburg opnieuw een primeur: FvD komt in het provinciebestuur. Limburg is de enige provincie waar dat is gelukt.
Of toch niet helemaal? In Limburg gebruikt men soms andere woorden dan elders en dat geldt ook voor de coalitievorming. Hier spreekt men niet van een ‘coalitieakkoord’ maar van een ‘extra-parlementair bestuursakkoord’. In tegenstelling tot termen als Limburgs Parlement en Gouvernement is de betekenis van deze begrippen omstreden. Zo is het de vraag of een ‘extra-parlementair bestuursakkoord’ hetzelfde is als een ‘coalitieakkoord’. Wie goed naar de discussie luistert, merkt dat deze nog lang niet is afgerond. Het antwoord bepaalt of FvD ‘in de coalitie’ zit. Of beter: of er überhaupt een coalitie bestaat.
Het akkoord heet Vernieuwend verbinden. Er is tijdens de formatie gepraat met alle partijen in de Provinciale Staten en daar zijn acht uitgangspunten uitgekomen. Die hebben een zeer algemeen en daarmee totaal nietszeggend karakter: het bestuur moet open en transparant werken, met trots en optimisme naar de toekomst kijken, aandacht hebben voor de menselijke maat, een betrouwbare partner zijn, privacy belangrijk vinden, verstandig omgaan met belastinggeld, voor een open, inclusieve samenleving staan en meewerken aan de EU. Dit laatste uitgangspunt is alleen verrassend omdat ook PVV en FvD dit hebben onderschreven.
Behalve de SP heeft geen van de elf partijen in Limburg enig voorbehoud gemaakt ten aanzien van de uitgangspunten. De partijen zijn in gesprek gegaan over een inhoudelijk programma en daar zijn personen bij gezocht die gaan besturen. Er wordt gewerkt met wisselende meerderheden in plaats van een vaste coalitie. De gedeputeerden zitten als persoon in het provinciebestuur, niet namens hun politieke partij. Toch klopt dit niet helemaal: vreemd genoeg hebben vooral rechtse partijen bestuurders afgevaardigd: CDA, VVD, PVV en FvD.
Deze vrijdag is het debat over het akkoord. We leren hoe weerbarstig de werkelijkheid achter deze bestuurlijke vernieuwing is. CDA-formateur Ger Koopmans meldt dat de maatregelen uit het akkoord van alle politieke partijen komen. Het CDA staat niet bepaald bekend als een partij die ooit iets heeft opgehad met bestuurlijke vernieuwing, maar vandaag heeft de fractie er opmerkelijk veel vertrouwen in. Iedereen wil immers hetzelfde, zo zegt een CDA-Statenlid: de Limburgse belangen behartigen.
Maar zelfs in de enthousiaste CDA-bijdrage horen we een probleem: niet alle partijen wilden samenwerken met PVV en FvD. Breed draagvlak zit er dus al bij voorbaat niet in. Dat is gek want FvD en PVV zetten hier in Limburg vol in op verbinding.
Cees van de Sande (FvD) vertelt dat zijn partij warm is onthaald. Niet zo gek, want stevige principes lijken afwezig: FvD wil dat de provincie haar takenpakket niet uitbreidt, maar accepteert tegelijkertijd dat de provincie meer taken krijgt als gemeenten gefaciliteerd moeten worden en er een maatschappelijk belang is. Wat voor belang dat zou moeten zijn, blijft onduidelijk.
In Limburg predikt ook de PVV verbinding. De partij wil ‘loskomen van het wij-zij-denken’ en samenwerken op inhoud. De PVV is ‘oprecht content met deze opzet’. Er staan echte PVV-punten in het akkoord zoals ‘het stimuleren van het MKB’ en aandacht voor ‘een leven lang leren’. De PvdA vraagt zich inmiddels af of de PVV zich ook nog druk maakt over islamisering en D66 wil weten waarom de PVV het uitgangspunt onderschrijft dat arbeidsmigratie goed is. De PVV doet vervolgens alsof dit rare vragen zijn.
Linkse partijen doen hier niet aan mee. De SP noemt de gang van zaken ‘een rookgordijn’: het gaat volgens de partij om een gewone coalitie. Het gedoe over een extra-parlementair college zou vooral bedoeld zijn om het CDA om de tuin te leiden. Er wordt gewoon weer met de PVV samengewerkt, net als jaren geleden, of veel CDA’ers daar nou mordicus tegen zijn of niet. Het geklets over een extra-parlementair college moet vooral verhullen dat die samenwerking er wel degelijk is. Dit heeft volgens de SP als bijkomend voordeel dat de baantjes zeker zijn gesteld.
GroenLinks noemt de combinatie vervolgens ‘kneiterrechts met een schaamlapje’. De partij refereert aan het feit dat een oud-Statenlid van GroenLinks gedeputeerde wordt. Dat betekent niet dat GroenLinks de coalitie steunt. De partij wilde wel meewerken aan een extra-parlementair college, maar alleen als de gedeputeerden extern zijn – dat zijn ze niet – en als het programma door de Provinciale Staten wordt vastgesteld. Ook daar is geen sprake van. GroenLinks meldt terecht dat het college feitelijk op een rechtse meerderheid steunt.
Dus zit FvD nou ‘in de coalitie’ of vaardigde de partij iemand af voor ‘een extra-parlementair college’? Het heeft er alle schijn van dat het een gewone coalitie is. Het CDA wil al jaren niet samenwerken met de PVV en ook het enthousiasme om met FvD samen te werken is bij veel partijen minimaal. In veel andere provincies kwamen er daarom middencolleges van links én rechts om maar niet met FvD in een coalitie te hoeven. Dat had in Limburg ook gekund, maar dat is hier niet serieus onderzocht. Men wilde een rechtse coalitie, want er is een ruime rechtse meerderheid. Daar doet een verdwaalde mevrouw van GroenLinks niets aan af.
Het CDA wil de constructie geen coalitie noemen maar dat is het wel. Die conclusie is gemakkelijk te trekken als we bedenken wat er gebeurt als ‘de nieuwe wisselende minderheden’ steeds beleid gaan opleveren waar ‘de-partijen-die-alleen-een-gedeputeerde-leveren-en-beslist-geen-coalitie-vormen’ tegen zijn. Zulke gedeputeerden zullen in dat geval vroeg of laat opstappen of door hun partij daartoe worden gedwongen. Doorgaan is dan immers niet meer aan kiezers uit te leggen want die houden zich in de regel niet bezig met deze rare woordenbrij.
De nieuwe combinatie moet voor zowel CDA, VVD, PVV als FvD voldoende opleveren, anders gaat het mis. Aan de andere kant: iedereen in Limburg weet dat deze partijen niet hoeven te wanhopen want ze hebben een meerderheid en zijn het inhoudelijk nog eens ook. Er komt dus gewoon rechts beleid. Vroeg of laat zal dit ‘extra-parlementaire college’ de geschiedenis ingaan als ‘een gewone coalitie’. De enige voorwaarde is dat het CDA blijft denken dat ze niet met de PVV bestuurt. Dat doet het CDA wel.
Chris Aalberts onderzoekt dit jaar de opmars en ontwikkeling van Forum voor Democratie. Hij gaat op bezoek bij campagnebijeenkomsten, ledenactiviteiten en vergaderingen in Amsterdam, Den Haag, Brussel en de provincie waar FvD-politici het woord voeren. Ook gaat hij in gesprek met FvD-politici, hun collega’s en hun achterban. Doet FvD wat ze aan haar kiezers belooft, wat is in de praktijk het politieke geluid van FvD en welke politici krijgen de kans een eigen plek in de schijnwerpers te bemachtigen?
