Beste Ancilla,
We zijn elkaar in het verleden wel eens tegen het lijf gelopen op de studio van Café Weltschmerz – in de ‘gouden tijd’ dat Café Weltschmerz nog verenigd was met Blammo. Toch zijn we naar mijn weten nooit toegekomen aan een dieper, meer inhoudelijk gesprek. Juist nu, in deze tijd van polarisering en radicalisering, lijkt het me een uitstekend moment om dat alsnog te doen. Hopelijk zal onze briefwisseling buitenstaanders aansporen om onze dialoog als crowdfunding-project te steunen.
De directe aanleiding hiervoor is jouw Periscoop-aflevering die je opnam met Anne Fleur Dekker. Jullie bespraken daar de “massahysterie” die ontstond rond de recente Provinciale Staten Verkiezingen, toen Forum voor Democratie (FvD) de grootste partij werd.
Allereerst verrast het mij niet dat FvD daarbij de grootste partij werd. Zeventien jaar na de moord op Pim Fortuyn wordt het deel van het volk dat hij vertegenwoordigde nog steeds tot frustratie en wanhoop gedreven. Kijk alleen al naar de ballen die de regering de afgelopen jaren op de stip legde: de dividendbelasting, de afschaffing van het referendum, de klimaatwet en het pact van Marrakesh. Nu ben ik vast nog twintig dingen vergeten zoals pensioenen en een Europese WW – FvD heeft die ballen één voor één in het doel getrapt maar wordt in alle provincies (behalve Limburg) uitgesloten van het provinciebestuur. Uitspraken van FvD-leider Thierry Baudet worden aangevoerd als ‘redenen’ voor die uitsluiting, terwijl die uitspraken totaal losstaan van provinciaal beleid.
Dit is niet anders te begrijpen dan als een inleiding op een zeer grimmige tijd. Zie jij ook het risico dat er situaties komen zoals Johan Remkes leek te vrezen? Zullen mensen dan bombrieven ontvangen en anonieme bedreigingen? Oplopend in schaal totdat daadwerkelijke uitschakelingen volgen? Zal ‘links’ c.q. de gevestigde linksliberale orde (volgens Jan Gajentaan een cultuurmarxistische orde) dan met angst worden gedwongen tot een ander beleid en tot een einde aan het buitensluiten van realistische partijen? En zal dit zich dan doorzetten totdat instituties onbestuurbaar worden?
Het kartel moet écht oppassen met die uitsluiting – ze werken namelijk een revolutie in de hand en dit zal geen centraal gestuurde revolutie zijn, zoals naar het Franse en Russische voorbeeld. Deze revolutie zal neerkomen op sabotage van de gevestigde orde vanuit de grassroots – het zal een war of attrition zijn. Veel is er niet voor nodig. Als een substantieel deel van de politie en het leger de kant van het volk kiest, gaat het snel. Soldaten maar vooral politieagenten merken al jaren hoe zij steeds meer ‘rommel moeten opruimen’ sinds de Fortuyn-revolte in de kiem is gesmoord. Het blijft dweilen met de kraan open.
Anne Fleur Dekker benoemde dat (mainstream) media zich hebben ingegraven: als zij morgen publiceren dat Forum voor Democratie toch wel meevalt, dat het gevaar is opgeblazen, dan verliezen ze hun kredietwaardigheid. Jij voegde hieraan toe dat citaten bewust uit de context worden getrokken. Dit voedt een perverse mediadynamiek waarbij FvD vooral media-aandacht kan pakken met uitspraken die het randje opzoeken. Dit leidt tot het uitvoerig uitduiden van termen als ‘boreaal’: daarmee vloeit het debat weg van de kernzaken in het verkiezingsprogramma.
Sowieso had een tweet als ‘boreaal’ vroeger veel minder losgemaakt, omdat het zou zijn besproken als deel van een verhaal in een krant – vandaag is de verontwaardiging rond de term een knooppunt op sociale media. Sowieso moest je vroeger aan de koffietafel aftasten wat iemand van een ander vond – tegenwoordig kun je dit direct terugvinden op sociale media. Dit wakkert virtue signaling en uitsluiting verder aan en maakt bubbelvorming onvermijdelijk.
Laatst hoorde ik een lezing van de Britse filosoof Roger Scruton over conservatisme. Hij ziet conservatisme als een genuanceerde en milde leefwijze die opborrelt uit een geworteld bestaan binnen een harmonieuze gemeenschap, waar sociale relaties zich bewegen via kalme en voorspelbare patronen. Maar een dergelijk ‘gevoel van thuishoren’ – in mijn analyse – wordt vandaag geboden door identitaire activisten op sociale media, of het nu gaat over moslims of LGBTQ. Je krijgt iets voorgeschoteld en voordat je het weet heb je het geliked en gedeeld en hoor je bij een ‘tribe’ oftewel een stam.
Het conservatisme van Scruton is dat van een onafhankelijk reflectief bewustzijn: tijdens de wandeling tussen de kerk en de stamkroeg moest je nog nadenken wat je zélf vond van de dorpsroddel. Dat reflectieve moment is vandaag verpulverd: sociale media maken ons tot knooppunten binnen een zenuwstelsel – zo wordt het conservatisme van Scruton een anachronisme.
Wat bubbels betreft deelden Anne Fleur Dekker en jij bizarre verhalen over extreemlinkse Facebook-groepen. Alsof Partij voor de Dieren “extreemrechts” zou zijn omdat ze geen campagne voeren voor de afschaffing van Zwarte Piet en omdat ze morele bezwaren hebben tegen halal-slachten. Wie dit meent is zó doorgeradicaliseerd dat hij of zij een gevaar vormt voor de rechtstaat. Sowieso is de vernauwing van links een probleem: je stipte terecht aan dat hun fixatie op klimaatpaniek leidt tot verwaarlozing van het thema milieu.
Anne Fleur Dekker noemde het “meest verrassende aan de uitslag” dat “zoveel mensen verrast waren” – je antwoordde terecht dat velen in afgesloten bubbels leven. Precies hierom is een dialoog zoals wij voeren van groot belang! De heersende kortzichtigheid werd aangetoond toen je aangaf Partij voor de Dieren te stemmen en tegelijk de paniek rond FvD poogde te nuanceren – alsnog werd je toen weggezet als Baudet-fangirl.
Het is ook ernstig dat mensen anderen zomaar ‘nazi’ noemen. Dat overkwam mij toen ik optrad in Buitenhof en recent met de foto met Zihni Özdil. Het bewijst vooral dat de term ‘nazi’ geen waarde meer heeft en enkel een vorm van ‘boe’-roepen is. De échte nazistische intolerantie komt inmiddels van ‘links’ en niet van ‘rechts’: bij mijn achterban vond iedereen de foto met Özdil grappig en leuk.
Jullie bespraken hoe identitair-gedreven zaken als bijvoorbeeld de LGBTQ-gemeenschap of de moskee gaan dienen als een Nieuwe Zuil. Ik zou graag afronden met twee argumenten om een meer positief begrip toe te kennen aan het woord ‘Zuil’.
In de praktijk is er een verticale verzuiling (dating voor hoger opgeleiden) teruggekomen voor een horizontale (twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen). Het gevolg hiervan is lifestyle-politics. Bovendien kunnen mensen wel roepen: ‘Geen verzuiling!’, maar in veruit de meeste instituties is een kosmopolitisch-postmodern utopisch denken dominant.
Deze situatie betekent dat er een verticale verzuiling bestaat met daarbinnen de hegemoniale dominantie van één Zuil. De linksliberale progressieven zijn sterk oververtegenwoordigd in het ambtelijke apparaat, het onderwijs, mainstream media en de rechterlijke macht. Tegelijkertijd wordt van lager opgeleiden dikwijls aangenomen dat zij SP of PVV stemmen, en als er stemmers van PVV of FvD in de hogere maatschappelijke instituties actief zijn, dan wordt verondersteld dat zij hun ware denkbeelden verborgen houden. Zie ook het artikel ‘The Scruton tapes: an anatomy of a modern hit job’ door de Britse publicist Douglas Murray. Deze studie bewijst onomstotelijk dat vrije denkers niet kunnen overleven zonder steun van een nieuw-realistische Zuil.
Ten tweede is de Nederlandse overheid – beogend om zowel de financiën als de verzorgingsstaat beheersbaar te houden – begonnen met de decentralisering en de bouw van een ‘participatiesamenleving’. De Rijksoverheid delegeert de verzorgingsstaat-taken naar de lokale overheid. Om die taken op te vangen proberen gemeenten zoveel mogelijk mantelzorgers en wijkteams te betrekken.
Dit is echter gedoemd te falen zonder sociale samenhang. Zet een nationalistische arbeider, een fundamentalistische moslim en een progressieve expat-wereldburger in één groep, en er zal weinig gebeuren. Schudt olie en azijn en het zal niet mengen. De decentralisering zal die groepsvorming versnellen: dit is omdat mensen weer direct op elkaar aangewezen zijn en niet op de overheid. Daarom biedt de decentralisering een geweldige kans aan de Nieuwe Zuil om mensen vanuit de grassroots te verbinden.
Ik concludeer dat het enerzijds noodzakelijk is om voor de gevaarlijke excessen van bubbelvorming te waken (citaten uit de context trekken en dat aannemen als waarheid, het kritiekloos delen van foute informatie ‘omdat men het er toch wel mee eens is’, geen ruimte gunnen aan nuance, eenzijdige uitsluiting van politieke partijen en het demoniseren van tegenstanders). Anderzijds noopt juist die eenzijdige uitsluiting tot een emancipatieslag op de flank van het realisme, dus tot de bouw van een eigen ‘ecosysteem’ om alleen al te kunnen overleven, en wordt – door zowel de decentralisering als door de dynamiek van de nieuwe media – de bouw van ‘nieuwe zuilen’ aldus iets onvermijdelijks.
