Er zijn mensen die heel intelligent zijn, over veel kennis en ervaring beschikken en stemmen voor de PVV. Er zijn mensen die heel intelligent zijn, over veel kennis en ervaring beschikken en stemmen voor de PVDA. Er zijn mensen die heel intelligent zijn, over veel kennis en ervaring beschikken en stemmen voor de Groenlinks.
Hieruit kunnen we afleiden dat rationele overwegingen niet allesbepalend zijn bij de politieke voorkeur. Ook onbewuste, primitieve impulsen en emoties spelen een rol. Misschien wel de hoofdrol. Deze emoties en impulsen worden opgewekt door onbewuste processen, die op hun beurt het resultaat zijn van miljoenen jaren evolutie van de menselijke primaat. Angst is een van de belangrijkste, onbewust werkzame emoties. Angst voor ziekte, voor natuurrampen, voor vijanden, voor gebrek aan voedsel. Een belangrijke impuls is het willen domineren van anderen.
Mannen en vrouwen reageren verschillend op emoties. Dat verklaart waarom vrouwen beduidend vaker op linkse partijen stemmen dan mannen. Op de 49 vrouwelijke Tweede Kamerleden komen er 14 van de VVD, de PVV en FvD en 27 van D66, SP, GL en de PvdA. In de Verenigde Staten zijn 81 van de 110 vrouwen in het Congress democraten.
Chargerend gezegd stemmen vrouwen met hun hart en mannen met hun verstand. Volgens Nederlands onderzoek vinden de meeste vrouwen gezondheidszorg, sociale voorzieningen, duurzaamheid en klimaat de belangrijkste kwesties. Mannen vinden immigratie, economie en veiligheid het belangrijkst. Liberals in de VS zijn meer empatisch en komen op voor de rechten van vrouwen en de LHBTIQ-groep. Conservatieven maken zich zorgen over de veiligheid, ze willen een hoge muur bouwen aan de grens met Mexico en willen controle over de buik van de vrouwen (geen abortus). Democraten worden spottend de ‘Mammy party‘ genoemd en de Republikeinen de ‘Daddy party‘.
Bovengenoemde correlaties gelden niet voor honderd procent. In plaats van te spreken over mannen en vrouwen, is het beter een onderscheid te maken tussen het mannelijke en het vrouwelijke. Er zijn mannen die verwijfd zijn en vrouwen die geëmancipeerd zijn. ‘Honni soit qui mal y pense‘.
De diepere en ultieme oorzaak van deze verschillen zijn, volgens de Amerikaanse klinisch psycholoog Hector Garcia, in zijn boek Sex, power, and partnership: How evolutionary science make sense of our political divide, copingstrategieën die zo oud zijn als de mensheid. Onze verre voorouders leefden met grote en terechte angst voor ziekte, voor vijandige stammen en voor een gebrek aan voedsel voor hun kinderen. Het gaat om impulsen die onbewust nog steeds doorwerken, met name in onze politieke voorkeuren. Om die reden zijn deze voorkeuren in meer of mindere mate irrationeel. Volgens Garcia is het van groot belang die onbewuste impulsen bewust te maken.
Neem bijvoorbeeld de angst voor vreemdelingen. In een ver verleden was die angst zeer terecht. Zij waren dragers van ziektekiemen die een heel volk konden uitroeien. Sommige groepen kwamen plunderen, doodden de mannen en namen de vrouwen mee als slavinnen. Ook Mozes kreeg van God de opdracht de mannen en de jongens van een vijandige stam te doden en hun vrouwen in bezit te nemen.
De manier waarop conservatieve politici, in het bijzonder die van extreem-rechts, over vreemdelingen praten, herinnert aan deze oeroude angsten. Het gaat daarom niet altijd om racisme, maar om, in de ogen van conservatieven, gerechtvaardigde angst. In politieke campagnes kan handig gebruik worden gemaakt van deze diep ingebakken angsten.
Om ons te verdedigen tegen vijanden is een sterke leider nodig, de mensen moeten gehoorzamen aan de bevelen en de vijanden moeten met de nodige agressie vernietigd worden. Een democratie is hiervoor de slechtst denkbare staatsvorm. Met democratie in het leger kan geen enkele oorlog gewonnen worden. Conservatieven hebben daarom weinig moeite met hiërarchie.
Een andere onbewuste impuls is het willen domineren van anderen. Dit uit zich in de drang om altijd meer te willen hebben dan anderen. Andrew Carnegie staat bekend als een van de grootste Amerikaanse filantropen. Nochtans was hij als industrieel een meedogenloze schurk. Een vijfde van de mannen die stierven in Pittsburg, waar zijn fabrieken waren gevestigd, was het slachtoffer van een arbeidsongeval. Die mannen moesten 12 uur per dag werken, zeven dagen in de week. Wie dit helse ritme overleefde, kreeg op 40-jarige leeftijd toch ontslag, want niet meer rendabel genoeg. In deze eeuw zijn het de broeders Koch die lak hebben aan het welzijn van anderen. Zij hebben al 120 miljoen dollar besteed om valse geruchten te verspreiden om de klimaatverandering te ontkennen. Zij vrezen dat de klimaatmaatregelen hun investeringen zullen benadelen. Het is uit laboratoriumonderzoek bekend dat veel testosteron correleert met niet willen delen met anderen. Dit geldt ook voor vrouwen die dit hormoon krijgen toegediend.
Welke lessen kunnen we hieruit trekken? In deze eeuw komen gevaarlijke uitdagingen op ons af. Denk aan de gevolgen van de klimaatverandering, de massa-immigratie, een economische recessie of toenemende spanningen tussen de grootmachten. De angst onder de bevolking zal toenemen, alsook de neiging om anderen te willen domineren. De conservatieven en extreem-rechts zullen om die reden meer en meer kiezers winnen. Deze tendens is over de gehele wereld zichtbaar.
Het ‘mannelijke’ zal noodzakelijk zijn om in deze eeuw als volk en als beschaving te overleven. Om die reden is het een goede zaak dat de conservatieven de dominante politieke macht zullen worden. Maar hoe kunnen we verhinderen dat deze macht wordt misbruikt? Is een herhaling van the struggle for life en the survival of the fittest, die al sinds oeroude tijden dood en vernieling zaaien, onvermijdelijk? De kans is niet denkbeeldig dat in deze eeuw de genocides en de slachtpartijen uit de vorige eeuw in nog sterkere mate herhaald zullen worden. Of zullen we erin slagen met onze rationaliteit onze emoties en impulsen te beheersen?
Ik denk dat het voorkómen van het onvoorstelbare slechts mogelijk is als onze rationaliteit bemiddelt tussen het Super Ego en ons onbewuste. Het Super Ego of het geweten moet de dominante kracht worden. Volgens de filosoof Emmanuel Levinas berust de vrede die slechts door de rede wordt bereikt op oorlog, namelijk de wederzijdse afschrikking. Deze vrede is altijd van tijdelijke aard. De vrede is niet zomaar het einde van de oorlog of het einde van de geschiedenis. De vrede zien als het einde van de oorlog is hypocriet, want dan zouden we kunnen spreken van een gerechtvaardigde oorlog.
Levinas heeft het over de Messiaanse vrede die voortvloeit uit de moraal, die onvoorwaardelijk en universeel is. Die moraal kan door de rede niet worden gevat. De moraal is ook geen kwestie van democratische besluitvorming. De moraal behoort tot het terrein dat de wereld van de rationaliteit, – de zichtbare werkelijkheid -, overstijgt.
We kunnen ons onbewuste beheersen als we ons zodanig laten inspireren door het Transcendente dat ‘we bereid zijn het brood uit onze mond aan de Ander te geven’. Er rest ons slechts één weg om onze beschaving te redden en de mensheid te behoeden voor het onvoorstelbare: de joods-christelijke ethiek.
