Met het prettig leesbaar geschreven boek Plagiaat en nivellering. Nieuwe trends in de Nederlandse geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog voegt dr. Rudolf Dekker een nieuwe aflevering toe aan wat we intussen de zaak Ad van Liempt kunnen noemen, oftewel een mediadrama in een nog onbekend aantal bedrijven.
Dekker beschrijft ook de verschillende vormen van plagiaat, wat plagiaat precies is en dat plagiaat, inbreuk op andermans auteursrecht betekent, en dus strafbaar is. Interessant hierbij is dat hij het ook heeft over de gevolgen van het plagiaat, zeker als de dader een persoon met een machtspositie is. Dekker:
“De gedupeerde wetenschappers durven niet te klagen, want dat heeft gevolgen voor hun carrière. Ze zijn monddood gemaakt, en soms belanden ze in een depressie of burn-out.”
In het hoofdstuk ‘Het Rode Kruis in de Tweede Wereldoorlog’ staat Dekker uitgebreid stil bij hoe Ad van Liempt in 2017 als de spreekwoordelijke olifant in een porseleinkast te keer ging bij het 150-jarig bestaan van het Nederlandse Rode Kruis. Waarbij Van Liempt en passant historica Regina Grüter bestal van haar onderzoek, co-auteur Margot van Kooten op een ongekend brutale wijze schoffeerde en lak had aan de belofte van de voormalige Rode Kruis-directeur Cees Breederveld om eerst schoon schip te maken met het oorlogsverleden, alvorens feestelijk het jubileum te vieren.
Wat Dekker over de gang van zaken rond de promotie van Ad van Liempt vaststelt, is ronduit schokkend: het proefschrift, een biografie van de SS-er Albert Gemmeker die in 1942-1945 commandant van kamp Westerbork was, is wetenschappelijk gezien volkomen ondermaats. Het biedt geen nieuwe inzichten en is bovendien gestoeld op plagiaat en verder bedrog – dat noch door de promotiebegeleiders noch door recensenten van NRC, Volkskrant, Trouw en Geschiedenismagazine doorzien werd. Het verbazingwekkendste is nog wel dat Van Liempt kon wegkomen met zijn in de Volkskrant gepubliceerde bewering dat hij deze biografie geschreven had “vanuit mijn verontwaardiging dat het er nog niet was.”
Dat is puur en opzettelijk bedrog: al eerder waren er twee Gemmekerbiografieën verschenen, van Nanda van der Zee (in 2003, herdrukken in 2006 en 2016) en Lotte Bergen (in 2013). Ook bestaat het boek De bewakers van Westerbork van Frank van Riet, dat óók valt te beschouwen als Gemmekerbiografie. Van deze drie werken staat vast dat Van Liempt ze kent – hij heeft er uitgebreid uit geplunderd. Soms met, maar vooral zonder bronvermelding.
Tegen TPO/Droog Magazine verklaarde hij eerder over zijn stilte over de Gemmekerbiografie van Lotte Bergen: “Ik heb het niet als een biografie in de gangbare definitie beschouwd.”
Een nogal rare opmerking, want wie de twee boeken naast elkaar legt, valt niet alleen de uiterlijke overeenkomsten op, maar zeker ook de inhoudelijke – die Dekker uitgebreid beschrijft. Ook toont hij de onthutsende correspondentie tussen Lotte Bergen en Volkskrantredacteur Ellen de Visser – die de deur in Bergens gezicht dicht smeet, toen ze protest aantekende tegen het doodzwijgen van haar boek.
Rudolf Dekker staat tevens stil bij de lancering van Van Liempts boek. Nadat hij opmerkt dat het wel heel vreemd is dat de handelseditie, tegen alle academische mores in, al vóór de promotieplechtigheid in de boekhandel lag schrijft Dekker:
“Nog ongepaster is de onverkwikkelijke gang van zaken al een enorm media-offensief voor zijn proefschrift begonnen was, terwijl hij het nog moest verdedigen tegen over de promotiecommissie Dat was natuurlijk een kwestie van timing. In het jaar 2019 moesten de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag in het teken staan van Ad van Liempt en zijn Gemmeker. Als was het een militaire operatie loste de auteur het eerste schot al op 10 april, toen hij op Radio Westerbork sprak over zijn te verschijnen boek.”
Radio Westerbork blijkt een podcast te zijn van RTV Drenthe – maar het was niet hét startschot. De openingsalvo’s werden al in januari 2019 gelost, in het Dagblad van het Noorden. Eerst op 3 januari een aankondiging van de verschijning van Van Liempts Gemmekerbiografie. En op 12 januari volgde een groot interview met de biograaf door Leonie Sinnema, in dezelfde krant. Daarin onthulde Van Liempt dat zijn Gemmekerbiografie tevens een proefschrift was, waarop hij rond 4 mei zou promoveren. In datzelfde interview werd ook gemeld dat op 4 mei een tv-documentaire over Gemmeker uitgezonden zou worden. Oftewel: lang voordat de beoordelingscommissie het proefschrift beoordeeld had (uit opgevraagde stukken blijkt dat dit op eerst op 12 februari 2019 geschiedde) was de televisiezendtijd al geregeld.
Dekker geeft ook een heel inzichtelijke samenvatting van de affaire Oorlogsouders, door Dekker ‘De zaak Van Boetzelaer’ genoemd. Het verhaal mag inmiddels als bekend worden verondersteld: Isabel van Boetzelaer schreef met hulp van Ad van Liempt een boek over het oorlogsverleden van haar Duitse grootouders en Duitse moeder en Nederlandse vader. Volgens haar waren die grootouders fel anti-nazi geweest (ze waren juist fervente nazi’s), en moest haar vader, een veroordeeld oorlogsmisdadiger, vooral als slachtoffer van zijn tijd gezien worden. Toen het boek uitkwam werd het, in navolging van Ad van Liempt, bejubeld door de verzamelde Nederlandse pers. Het feestje werd vier maand later verstoord door onderzoeker Maarten van Voorst en auteur en Holocaustoverlevende Chaja Polak, die aantoonden dat het boek pure geschiedvervalsing was en een zeer lelijk staaltje van ‘nivellering’ vormde. Aanvankelijk bleef Van Liempt achter het boek staan. Toen dat standpunt onhoudbaar bleek begon hij te liegen over zijn betrokkenheid bij het boek – en Dekker toont dat overduidelijk aan.
In de twee laatste hoofdstukken, over plagiaat en ‘nivellering’ (kort door de bocht: het op één lijn stellen van Tweede Wereldoorlogsslachtoffers en -daders) zet Dekker Van Liempt neer als dé vertegenwoordiger van de ‘nivelleurs’, te weten de historici Hans Blom en Chris van der Heijden. Dekker toont door hun werken en ideeën te beschrijven heel duidelijk aan hoe schadelijk de nivellerende blik op het verleden is. Maar ook dicht hij Van Liempt visie en ideeën toe – en daarin volg ik Dekker niet. Het oeuvre van Van Liempt hang zozeer van bluf, plagiaat en ander bedrog aan elkaar, dat niet vast te stellen is wat zijn eigenlijke ideeën zijn. De enige visie die ik bij Van Liempt detecteer is: ‘ikke-ikke-ikke-en-de-rest-kan-stikke.’
Hoe het ook zij: het boek van Rudolf Dekker is een absolute aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de vraag hoe een tv-persoonlijkheid middels bluf en ander bedrog de doctorstitel wist te bemachtigen.
