De Derde Wereldoorlog staat om de hoek, maar wat de Nederlander écht bezighoudt is de talkshowoorlog tussen Op1 en Jinek. Men schrijft voornamelijk over de kijkcijfers en daar komt dan ook weer kritiek op. D66-kamerlid Kees Verhoeven schreef op Twitter: “Vroeger hadden talkshows het over de samenleving. Tegenwoordig heeft de samenleving het over talkshows.”
Een scherpe observatie, maar wat zegt deze tendens over het niveau van de talkshows?
Eva Jinek maakt zich kennelijk niet druk om deze competitie: “Als ik maar win”, was haar reactie bij de aftrap van het seizoen. Deze, al dan niet humoristisch bedoelde, vier woorden geven perfect haar mentaliteit weer. Kijkcijfers, en het daarbij komende succes, prevaleren bij haar boven de inhoud. Of ze maakt de grove denkfout dat hoge kijkcijfers automatisch samengaan met een intelligente talkshow. Met de talkshowoorlog in ons achterhoofd, rijst de vraag: in hoeverre heeft de traditionele talkshow in de toekomst überhaupt nog bestaansrecht in ons on-demandtijdperk dat zich steeds sneller aan het ontwikkelen is?
Traditionele primetime talkshows als DWDD, M, Op1 en Jinek hebben ongeveer eenzelfde format. Er zitten gevarieerde gasten aan tafel die praten over verscheidene onderwerpen waar verder geen samenhang tussen te vinden is. Elke gast krijgt circa 10 minuten gesprekstijd met als tragisch gevolg dat het gespreksniveau de simplistische prietpraat bij de bakker niet overstijgt.
Het is duidelijk waarom er ooit voor dit format is gekozen. Televisie kijken is een vorm van passief consumeren. De talkshows bepalen de waan van de dag en de arme televisiekijker heeft daar geen invloed op. Is het onderwerp saai? Gelukkig is het gesprek na een paar minuten weer voorbij en dient het volgende inwisselbare onderwerp zich aan. Waarom zouden ze de spanningsboog van de kijker immers uitdagen, met het risico op lagere kijkcijfers? De tragiek van het neoliberale denken in een notendop.
Oud-talkshowgigant (met eenzelfde format) en televisiemaker Frits Barend heeft ook een mening over de talkshowoorlog. In een artikel op NU.nl stelt hij: “Op1 en Jinek zijn volledig inwisselbare programma’s.” Inderdaad, wederom een scherpe observatie.
Het schokkende: Barend ziet dit als een positief iets. Met een dergelijke moraal van televisiemakers heb je als kritische kijker geen vijanden meer nodig. Waarom zou je een format immers vernieuwen als je het ook tot vervelens toe kunt uitmelken? De gemiddelde tv-kijker houdt van routines en op primetime worden er geen alternatieve talkshowformats aangeboden.
En dan is er ook nog het kip of het ei verhaal: heeft de gemiddelde kijker een korte spanningsboog en spelen zenders daar sluw op in, of is de korte spanningsboog van de gemiddelde kijker het resultaat van de talkshowformats die televisiezenders al jarenlang aanbieden? Waarschijnlijk geldt een combinatie van die twee. Duidelijk is in ieder geval dat een lange spanningsboog niet vereist is voor dit type talkshowformat.
Dankzij de opkomende vergrijzing en de doorontwikkeling van het internet is de kans groot dat lineaire televisie gaat verdwijnen. Voornamelijk oudere mensen kijken nog naar talkshows op traditionele televisie en passief consumeren wordt in dit on-demandtijdperk steeds minder populair. Dankzij videoplatforms op internet kun je tegenwoordig actief consumeren. De keuze ligt dan volledig bij de mensen zelf. Of dit het probleem oplost, is nog maar de vraag. De populairste gespreksvideo’s op internet getuigen niet van diepgang. De gemiddelde consument krijgt het liefst alles in hapklare brokken aangeleverd. En dankzij de slimme algoritmes van grote videoplatforms wordt er onbewust een nieuwe waan van de dag gecreëerd.
Hopelijk worden er in de toekomst geen ‘talkshowoorlogen’ meer gevoerd, maar voert men in de nieuwe talkshows oorlog tegen de verheerlijking van oppervlakkigheid.
