Herman Tjeenk Willink kwam zondag in Buitenhof met het traditionele verhaal over het niet mogen kritiseren van de rechterlijke macht. Een van de vaste punten van kritiek op diegenen die dikastocratie (een regering door rechters, rechters die ‘aan politiek doen’) signaleren in het Urgenda-vonnis van de Hoge Raad is dat men de rechterlijke macht niet mag bekritiseren. Want dat ondermijnt het vertrouwen in de rechterlijke macht. Zegt men. En het ondermijnen van vertrouwen in de rechterlijke macht, ondermijnt weer het vertrouwen in de rechtsstaat.
Zo worden dus critici van sommige rechtelijke uitspraken in de hoek gezet als vijanden van de rechtsstaat. Dan krijgen we Poolse toestanden. Of Hongaarse. Dan zijn we net als Erdogan. Of Poetin. Maar dat zijn toch wat vreemde argumenten of liever het zijn geen argumenten maar verwarde associaties. Immers ook de rechterlijke macht zelf wijst soms op het verschil tussen recht en politiek. Dat doet bijvoorbeeld het Gerechtshof in een geruchtmakende zaak over het terughalen van de ISIS-kinderen.
De zaak is bekend. Drieëntwintig Nederlandse vrouwen spannen in 2019 een zaak aan tegen de Nederlandse staat. Zij willen met hun kinderen terug uit het kalifaat (in totaal 56 kinderen) en daar moet de Nederlandse overheid bij helpen. De Nederlandse regering weigert medewerking. De vrouwen hebben er zelf voor gekozen zich bij een terreurgroep aan te sluiten.
Ziehier de samenvatting in Het Parool van de zaak over het terughalen van de ISIS-kinderen en hun moeders:
“De rechtbank in Den Haag oordeelde in eerste instantie dat Nederland zich moest inspannen om de kinderen op te halen. Als dat zou inhouden dat hun moeders mee zouden komen, dan was dat maar zo. De staat ging in beroep tegen die uitspraak en won eind november: het Gerechtshof stelt dat niet de rechter, maar de politiek gaat over het terughalen van burgers.”
Heel goed, Gerechtshof. Er is namelijk een verschil tussen recht en politiek. En de Hoge Raad ging op de politieke toer in Urgenda, het Gerechtshof doet dat niet. De politiek gaat over het terughalen van burgers.
Vraag: mogen politici uitspreken dat zij vinden dat het Gerechtshof hier de juiste staatsrechtelijke koers vaart en de Hoge Raad niet? Ik zou niet weten waarom niet. Ik denk zelfs dat je als Kamerlid niet anders kan. Eerste Kamerleden, Tweede Kamerleden – ze kunnen niet anders dan zich uitspreken over de juiste verhouding van de staatsmachten wetgeving, bestuur en rechtspraak. Kamerleden die zich daaraan onttrekken nemen hun taak niet serieus. Het klinkt heel vroom te stellen dat je de rechterlijke macht niet mag kritiseren, maar het is in feite vaandelvlucht. Plichtsverzuim.
