Tijdens de persconferentie van 6 mei 2020 waarin versoepelingen werden aangekondigd, herhaalde minister Hugo de Jonge meermaals: “Totdat er een vaccin is.” Wat hij daar exact mee bedoelde bleef in het ongewisse aangezien geen enkele journalist deze vraag na afloop stelde.
Daarbij rijst de vraag of een vaccin daadwerkelijk de verlossing zal brengen. Er wordt gesproken van oversterfte, maar is hier terecht sprake van of is er mogelijk sprake van een natuurlijke correctie? Als het om een natuurlijke correctie gaat, is een vaccin dan wel de oplossing of is deze kuur erger dan de kwaal zelf, evenals de ‘intelligente’ lockdown? Is het mogelijk dat er een periode van vele jaren aan vooraf ging waarin juist relatief weinig mensen stierven, zeker als je weet dat sinds 2011 de eerste babyboomers 65 jaar werden, terwijl het aantal doden per jaar vergelijkbaar bleef?
COVID-19 is een virusinfectie die bij de meeste mensen slechts verkoudheidsklachten teweeg brengt. Mensen met een verminderde weerstand, zoals ouderen en chronisch zieken, lopen het risico op een ernstige longontsteking met dodelijke afloop. Dat verhoogde risico wordt ook gestaafd door de cijfers van het RIVM. Van alle mensen die op dit moment in Nederland naar alle waarschijnlijkheid zijn overleden aan corona, is 95 procent 65 jaar of ouder.
In week 12, de week waarin de ‘intelligente’ lockdown werd ingesteld, liep het aantal overledenen op, vergelijkbaar met de winters van 2017 en 2018 (volgens het CBS). De vier weken daaropvolgend piekte het aantal overledenen in ieder geval hoger dan in afgelopen 25 jaar, om vervolgens weer af te zwakken op het niveau zoals in 2017 en 2018. Deze daling zet op dit moment door, ondanks dat sinds circa drie weken steeds meer mensen het niet meer zo nauw nemen met de 1,5 meter afstand en ondanks dat ze ook steeds meer de deur uitgaan. Het ligt tevens niet in de lijn van verwachting dat vóór het volgende griepseizoen nog een piek zal optreden, als je in ogenschouw neemt dat Italië een van de landen is met de meeste 100-jarigen en zij vergelijkbare cijfers laten zien.
Is het hoe dan ook reëel om nu al acht weken van mensen te vragen dat ze hun sociale leven grotendeels on hold zetten en de gevolgen daarvan voor velen nog veel langer voelbaar blijven met niet onwaarschijnlijk een kortere levensverwachting voor een deel van deze nu nog (relatief) jonge gezonde mensen?
Voordat officieel in Nederland de eerste corona-patiënt werd gediagnosticeerd overleden volgens het CBS sinds november vorig jaar al iets meer mensen dan normaal. Vanaf 2015 wordt Nederland jaarlijks geconfronteerd met meer overlijdens door griep, met enkele uitschieters met betrekking tot het aantal overledenen in 2017 en 2018.
In de periode 2004 tot en met 2014 overleden er, als je de bevolkingsgroei buiten beschouwing laat, daarentegen minder mensen dan in de periode daarvoor en daarna. Op basis daarvan bestaat de top drie van meest dodelijke jaren in de afgelopen 25 jaar in Nederland op dit moment uit de jaren 2018, 1996 en als laatste 1999.
In 2011 werden de eerste babyboomers 65. In de naoorlogse periode die tot 1955 duurde werden 2,4 miljoen kinderen geboren. Op 2011 waren ze nog met circa 1,9 miljoen. De levensverwachting voor mannen is op dit moment 80,2 jaar en voor vrouwen 83,3 jaar. Er zijn nu ruim anderhalf keer zoveel ouderen dan tijdens de eeuwwisseling, waardoor ongeveer 1 op de 5 mensen ouder is dan 65 jaar. Desondanks namen de sterftecijfers niet noemenswaardig toe.
Hoe langer het duurt voordat mensen sterven, hoe groter de groep ouderen wordt en hoe groter de kans word dat een piek aan overlijdens optreedt. Op basis daarvan en gezien de vele sterftes in verzorgingstehuizen, ondanks dat ze nu al weken in verplichte afzondering wonen, kan je je afvragen in hoeverre de lockdown waarvoor is gekozen het aantal overledenen heeft verminderd?
En mocht hiermee voorkomen zijn dat bepaalde mensen overleden, in hoeverre zullen we hierdoor niet juist op termijn geconfronteerd worden door (een) nog hogere piek(en)? Kunnen we die dan wel opvangen als samenleving? In hoeverre is het dan verantwoord om mensen te vaccineren aangezien de meeste mensen op basis van de huidige trends minimaal risico lopen om te overlijden en door het rekken van levens van ouderen met enkele maanden, misschien enkele jaren, je de piek alleen maar hoger maakt? In hoeverre werkt een vaccin überhaupt tegen kwetsbaarheid door ouderdom? Hoeveel risico wil je als overheid lopen als je weet dat de ontwikkeling van een veilig vaccin gemiddeld 10 jaar duurt?
Feit is dat het aantal overlijdens per jaar flink uit de pas loopt met het forse aantal ouderen dat erbij is gekomen sinds 2011. Eveneens een feit is dat de kwetsbaarsten onder hen ondanks de lockdown toch zijn overleden. Hoe pijnlijk dit persoonlijke verlies ook is, voor de gezondheid van vele anderen in deze samenleving is het mogelijk een geluk. Gezien de gigantische groei van het aantal ouderen zal dit niet de laatste en waarschijnlijk hoogste piek aan ouderen zijn die is komen te overlijden. Er wachten ons als samenleving nog vele donkere koude nachten waarin we vele van onze landgenoten zullen verliezen aan influenza, corona, een of ander ander virus of ouderdomsziekte. Dit vraagt niet om een vaccin maar om onze samenleving zo in te richten dat we deze mensen waardig kunnen laten sterven als hun tijd gekomen is.
Daarbij is het maar de vraag of structureel voorzien in genoeg IC-capaciteit voldoende is, evenals meer opleiden van specialisten of verpleegkundigen. Ziekenhuizen zou je flexibel kunnen inrichten, maar wellicht heeft onze samenleving nog meer behoefte aan ambulante ‘virale’ specialisten die de nodige zorg thuis kunnen faciliteren, zodat stervenden de garantie krijgen dat ze niet in eenzame ademnood het leven dienen los te laten. Minstens zoveel menselijkheid verdienen we allemaal.
