Als clinicus verwachten radeloze ouders van mij duidelijke richtlijnen voor de aanpak van hun kleine etter of hondsbrutale puber. Als wetenschapper weet ik ‘helaas; te veel over mijn vakgebied om zekerheid te hebben over wat werkt of niet zal werken. Hoe meer je weet over een bepaald onderwerp, hoe meer je beseft hoe weinig je weet. Een regeringsleider heeft het nog veel moeilijker. Hij moet beslissingen nemen die voor de toekomst van de gehele bevolking beslissend kunnen zijn. Hij mag geen blijk geven van enige twijfel, want dan staan de leden van de oppositie als aasgieren klaar en het zal hem stemmen kosten. Er worden tonnen besteed om politici te trainen in een zelfzekere houding, in het geven van kwinkslagen op het juiste moment en om zodra een camera in het vizier is, de lippen samen te trekken tot een glimlach die optimisme uitstraalt. Het komt wel goed.
Een optie die vaak wordt gebruikt is gewoon wegkijken. Soms is dit de enige mogelijkheid, bijvoorbeeld bij de gevolgen van de massa-immigratie van moslims in combinatie met de 164 oproepen tot geweld in de Koran. Dat met wegkijken hiermee het voortbestaan van de Europese beschaving op het spel staat is binnen de Europese Unie blijkbaar een zorg voor later. Paus Benedictus heeft ooit heel genuanceerd een Byzantijnse keizer geciteerd, die wees op het geweld waarmee de islam werd opgelegd. De gehele wereldpers viel over hem heen, terwijl ieder mens met een IQ van boven de 65 weet dat de islam overal met geweld werd en wordt opgedrongen. In Libanon, ooit de parel van het Midden-Oosten, weten ze wel beter. We zouden wat in Libanon is gebeurd kunnen beschouwen als een wetenschappelijk experiment, om te zien wat er volgt als moslims de macht in handen krijgen. Europa wacht een mooie toekomst.
Een andere optie is zich verschuilen achter de wetenschap. Van belang is wetenschappers te kiezen die zich politiek correct gedragen en de machthebbers naar de mond praten. In de universiteiten en de wetenschappelijke instituten liggen zulke wetenschappers voor het opscheppen. Subsidies lonken en er moet brood op de plank komen.
Bij de huidige coronapandemie spelen wetenschappers een beslissende rol in het regeringsbeleid. In principe zou dit de beste strategie moeten zijn. Doch de pandemie en de genomen maatregelen hebben gevolgen op allerlei terreinen, waarbij er vaak veel onzekerheid is over de effecten op de langere termijn. Het gaat om een zeer complexe zaak, waarover onder wetenschappers veel onenigheid bestaat. Als later zou blijken dat de drastische lockdown in veel gevallen overbodig was of meer schade heeft teweeggebracht dan helemaal niets doen, zal de regering de prijs moeten betalen. Het huidige beleid kan echter ook goed uitpakken, zodat de gunstige peilingen voor de partij van de minister-president zullen beklijven.
In een lezing voor studenten van de universiteit van Oxford waarschuwde de Engelse filosoof Roger Scruton voor een politiek waarin de staat alle risico’s voor de burgers probeert weg te nemen. De staat neemt alle verantwoordelijkheid op zich, als een soort universele verzekeringsmaatschappij voor de gehele bevolking. Dit gaat ten koste van de individuele vrijheid en verhindert de creativiteit van het privé initiatief. Dit is beslist het geval tijdens de huidige pandemie. De burgers worden als kleuters behandeld. Honderdduizenden zitten thuis te kniezen, met behoud van hun salaris. Straks worden we met z’n allen met de neus op de feiten gedrukt en hebben we maanden verloren om nieuwe economische, culturele en sociale initiatieven te nemen.
Is er een derde strategie mogelijk, naast het wegkijken of het zich verschuilen achter de wetenschap? De onzekerheid teweeggebracht door mijn vakkennis los ik als clinicus op door de ouders te leren zelf oplossingen te bedenken, die aangepast zijn aan hun specifieke situatie en die ze telkens kunnen bijstellen. Op die manier ontstaat een samenwerkingsrelatie en de ouders weten dat ze altijd op mij kunnen rekenen indien het mis zou gaan. Voor de politiek kunnen we hieruit een derde strategie afleiden. Bij deze strategie worden de burgers mede verantwoordelijk gemaakt bij de uitvoering van het beleid. Laat hen bijvoorbeeld bij referenda kiezen tussen mogelijke opties. Dit heeft het voordeel dat de burgers zich meer betrokken zullen voelen bij het beleid. Privé initiatief zal bloeien als nooit tevoren. Er zal samenwerking zijn en dialoog met de beleidsvoerders. Bij een dramatische economische recessie zal deze samenwerking de basis zijn voor solidariteit tussen de sociale klassen.
Referenda of het betrekken van de burgers bij het beleid hebben beslist ook nadelen. Maar moeten we angst hebben voor de burgers? Zijn de burgers niet mondig genoeg om zich bijvoorbeeld tegen populistische naïveteit te wapenen? Het land dat zijn toch de burgers en hebben die dan geen recht van spreken? Neem het voorbeeld van de multiculturele samenleving die is opgedrongen aan de burgers. Het is overduidelijk dat de machthebbers wegkijken bij de gevolgen van de massa-immigratie. De burgers dragen daar dag in, dag uit de gevolgen van. Als geen rekening wordt gehouden met wat de overgrote meerderheid van de bevolking wil ,kan de radeloosheid toenemen en wordt niet meer rationeel nagedacht. Dan zal uiteindelijk een populist met radicale ideeën het vertrouwen van de burgers winnen. Dat kan een van de door de wetenschappers niet voorziene gevolgen zijn van de met de lockdown gepaarde economische recessie zijn.
