Nu het stof rond het vertrek van Henk Krol en Geert Dales enigszins is neergedaald is het tijd om te bezien waar de club nu staat. Daarbij is de hamvraag of 50PLUS de perikelen nog te boven kan komen. Om die vraag te kunnen beantwoorden is het dienstig om te bezien wat er nu eigenlijk precies gebeurd is. Het is buitengewoon merkwaardig dat het echte verhaal van dit bedrijfsongeval nog niet bekend geworden is. Kennis over de precieze gang van zaken levert de leerpunten op om in het vervolgtraject niet in dezelfde fouten te vervallen.
50PLUS heeft ongeveer twee jaar een voorzitter gehad die er uiteindelijk in geslaagd is de partij ten gronde te richten. Deze voorzitter is via coöptatie aan de leden voorgesteld en daarna gekozen. Dales heeft samen met Krol (en nog enkele ingewijden) een poging gedaan om de partij over te nemen. Het is niet duidelijk of dit de vooropgezette bedoeling was of dat dit idee gedurende de rit is ontstaan. Men wilde in ieder geval met een aantal getrouwen de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer kapen. Met een meerderheid in de selectiecommissie is dat een koud kunstje. Om dit te laten lukken was het o.a. nodig om de samenstelling van de selectiecommissie te manipuleren en om concurrenten op sleutelposities “uit te schakelen”. De zittende kamerleden en een kandidaat-voorzitter voor de selectiecommissie hebben dit o.a. aan den lijve ondervonden.
Er is vervolgens door regionale bestuurders ingegrepen. De invalshoek bij hen was het aspect integriteit, een voorzitter die zijn positie misbruikt om zichzelf hoog op een kandidatenlijst te manoeuvreren is natuurlijk niet de bedoeling. Dales is daarop een (publiciteits)oorlog begonnen en daarmee was de rotzooi een feit. De keuze voor een straatgevecht was van Dales en daarmee was blijkbaar door anderen in het bestuur ingestemd. Dales c.s. hebben, handig inspelend op de vooroordelen van de pers, een verkeerd beeld geschetst van wat er aan de hand was. Daarop is door de partij vervolgens niet adequaat gereageerd.
Dat komt omdat 50PLUS (nog) niet over een stevige organisatie beschikt waardoor de structuren ontbreken die als “countervailing power” kunnen functioneren. De leden zijn volledig buiten beeld gehouden en werden niet goed geïnformeerd. Waarschijnlijk ontbrak het ook aan eensgezindheid, samenwerking en krachtig leiderschap bij mensen op posities die het vacuüm hadden kunnen invullen. Het echte verhaal is mede daardoor dus ook nooit naar buiten gekomen. Desondanks is de “staatsgreep” van Dales c.s. mislukt. De vraag is of 50PLUS daarmee in veilig vaarwater is. De schade is enorm en de stevige organisatie ontbreekt nog steeds om daadkrachtig aan het herstel te kunnen werken. Maar eerst nog iets meer over de achtergronden van wat er aan de hand was.
Er zijn genoeg praktijkvoorbeelden van bizar en grensoverschrijdend gedrag van de heer Dales. Deze zijn ook gedocumenteerd maar het dient geen enkel nuttig doel om dat verhaal op straat te gooien. Het is op grond van deze informatie en na gesprekken met ingewijden voor mij duidelijk dat Dales last heeft van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Dat verklaart veel. Opmerkelijk is dat Dales enige tijd geleden op televisie verscheen om het gedrag van Donald Trump goed te praten. Trump is het prototype van een narcist. We zien elke dag weer dat Trump’s gedrag “niet normaal” is. Narcisten leven in een eigen werkelijkheid en ontberen een empathisch vermogen. Het heelal draait om hun ego. Ze creëren daarbij graag een vijand om zich tegen af te kunnen zetten, gaan ook graag in de slachtofferrol, en vertonen manipulerend en agressief gedrag. Ze kunnen zeer charmant zijn en zijn vaak erg intelligent. Toch loopt het meestal fout af omdat ze die pose in (werk)relaties niet kunnen volhouden.
Als de tegenkrachten er in de USA niet in slagen om Trump van het toneel te krijgen loopt dit land dezelfde risico’s als 50PLUS. Geheime diensten zijn bezorgd omdat het huidige straatbeeld erg lijkt op dat van bananenrepublieken kort voor een staatsgreep. Narcisten in leidinggevende posities veroorzaken bijna altijd enorme schade in hun omgeving. Ik meld deze overwegingen niet om de heer Dales te belasteren maar om het voor sommigen, zoals de parlementaire pers, onbegrijpelijke begrijpelijk te maken. Organisaties en instellingen doen er goed aan om maatregelen en instrumenten te installeren die er voor kunnen zorgen dat narcisten niet op invloedrijke posities komen of daar verwijderd kunnen worden.
De oorzaak van de problemen ligt dus duidelijk bij de voormalig voorzitter en niet in omstandigheden binnen de vereniging. Als het machtigste land van de wereld in de greep van een narcist kan komen dan is het niet zo vreemd dat dit ook bij een politieke partij kan gebeuren. Op deze manier wordt het ook duidelijk dat het frame van “de bejaarden die bij 50PLUS weer rollebollend met elkaar aan het ruziemaken waren” gewoon niet klopt. Dat is een mantra dat bij velen, en dus ook bij de pers, blijkbaar onuitroeibaar tussen de oren zit. Maar bij 50PLUS is gebleken dat nagenoeg niemand op de hand van de heren Dales en Krol is. Er is geen tweespalt in de vereniging. Het is ook weer een vorm van alledaagse discriminatie om gedoe in organisaties exclusief te linken aan ouderenpartijen. Alle politieke partijen van SGP tot VVD hebben regelmatig dit soort perikelen, maar het speelt b.v. ook bij sportverenigingen. Dit soort organisaties hebben blijkbaar nogal wat aantrekkingskracht voor mensen die zo’n vereniging willen gebruiken om vooral de eigen persoonlijke ambities te kunnen realiseren.
Met name in de start- of pioniersfase lopen politieke organisaties grote risico’s. We zien b.v. bijkans elke maand weer nieuwe uitspattingen of relletjes bij Forum voor Democratie omdat er in de pioniersfase allerlei “foute lieden” rondlopen die gemakkelijk omhoog kunnen vallen in de organisatie. Dat komt misschien ook wel omdat het FvD geleid wordt door iemand die volledig voldoet aan het profiel van een narcist. Die verzamelen in het algemeen vooral bewonderaars om zich heen. Dat kan dus niet goed aflopen. Maar nu terug naar 50PLUS. Zijn er nog kansen op een goede afloop ?
De hamvraag: Is 50PLUS in staat om nieuwe omstandigheden te creëren, om daarmee de organisatie in een volgende ontwikkelingsfase te krijgen, en daardoor het verlies goed te maken en aan verdere uitbouw te werken?
Geert Dales heeft bedacht om via een open procedure iedereen de gelegenheid te geven zich te melden voor een bestuursfunctie of voor de voorzittersrol. Dat klinkt mooi en democratisch, maar het is zeer de vraag of via deze methode de juiste personen op de juiste plaats komen die deze organisatie op dit moment van haar ontwikkeling nodig heeft. Het is ook maar zeer de vraag of er op die manier als vanzelf een hecht en homogeen team kan ontstaan waarvan de leden allemaal dezelfde kant op willen. Ik denk dat je op deze manier meer kans hebt op nieuwe rotzooi dan dat dit iets goeds gaat opleveren.
Wraakzucht is een belangrijk thema bij narcisten (kijk maar naar Trump) en ik acht het niet onmogelijk dat Dales die procedure daarom op deze wijze heeft opgezet. Ik zie geen enkele reden voor 50PLUS om vast te houden aan deze werkwijze. Als de partij verstandig is komt er een andere procedure die meer kansen biedt op een krachtdadig, bekwaam en eensgezind bestuur. Er moet een bestuur komen dat als team kan samenwerken en dat minder door ego-perikelen gehandicapt is dan het vorige bestuur. De enige methode die werkt is actief scouten. Passief afwachten wie zich aanmeldt om een ontredderde club te gaan leiden gaat niet tot het gewenste resultaat leiden. Vervolgens zou het goed zijn als vertrouwenwekkende figuren met een gezamenlijke voordracht komen.
Het is te hopen dat 50PLUS inmiddels wat geleerd heeft van de ervaring dat als de voorzittershamer wordt afgegeven aan iemand met verkeerde bedoelingen of met onvoldoende kwaliteiten dit de ondergang van de partij kan betekenen. Dat geldt in de huidige situatie waarin de partij uit een dal moet komen in versterkte mate! Terugvallen op mensen uit een nabij verleden lijkt me niet goed. De club moet uit de pioniersfase komen, en het is nu een kwestie van heroriënteren, herordenen en professionaliseren.
Daar is een ander soort leiding voor nodig dan die uit het verleden. Vaste regels en integriteit voorop, geen trukendoos. Geen autoritair leiderschap maar een open democratische manier van werken. Waar het tijdperk Dales ruzie en tweespalt heeft geïntroduceerd moeten we nu mensen hebben die samenwerking en openheid laten zien en verbindend vermogen. De brug naar de leden en naar de regio’s moet worden geslagen. Ik betwijfel ten zeerste of zo iemand (of zo’n team) als vanzelf uit de huidige procedure en het huidige kandidatenbestand naar voren gaat komen. Als die gedachte juist is c.q. als dat risico te groot is dan moet er nu worden ingegrepen in de procedure vanwege het belang van de continuïteit van 50PLUS. De vraag is wie dat moet doen nu er een tweehoofdig gemankeerd bestuur is overgebleven op de puinhopen van een partij die ooit 10 zetels in de peilingen had.
De partij als banenmachine – Hiervoor is duidelijk uit de doeken gedaan dat krachtig leiderschap nodig is en teamfunctioneren. Daarbij is opgemerkt dat de huidige route om tot een nieuw bestuur te komen dat naar alle waarschijnlijkheid niet gaat opleveren. Sleutelbegrip is “orde op zaken stellen”, c.q. repareren wat inmiddels stuk gemaakt is, en een nieuwe interne cultuur vestigen. Dat vergt specifieke vaardigheden. Wat nog wat minder benadrukt werd is dat een juiste en adequate visie noodzakelijk is om de partij in een volgende fase te krijgen. Eerlijk gezegd beschouwen teveel mensen 50PLUS vooral als een banenmachine. Dat is ook de kern van de crisis. Mensen hebben grensoverschrijdend gedrag laten zien met als doel om een baantje of macht te verwerven. Daarop is het fout gelopen.
De partij als zetelmachine – Daar komt nog bij dat sommigen binnen 50PLUS wat eenzijdig op de functie van een partij als zetelmachine gefocust zijn. Prachtig als je 10 zetels zou realiseren maar wat ga je er daarna mee doen. Ik stel vast dat 50PLUS tot op heden buiten de pensioenkwestie op weinig andere maatschappelijke onderwerpen die er toe doen op een voor de achterban herkenbare wijze een dominant geluid heeft kunnen laten horen. Het vertrek van Krol is daarom ook een kans. Het aanstellen van landelijk bekende figuren of ex-politici om daarmee stemmen te trekken is bij 50PLUS geen vruchtbaar selectiecriterium gebleken.
De partij als ideeënmachine – Als 50PLUS echt wil doorbreken dan moet de focus verbreed worden van eenzijdige fixatie op materiële onderwerpen als het pensioen naar meerdere onderwerpen die voor kiezers van belang zijn. In de woorden van Louis van Gaal zou de partij een “Totale-Mens-Politiek” moeten voorstaan. Dat betekent breder aan de weg timmeren en op meer aambeelden hameren. De voorbeelden liggen voor de hand. Wonen en (gezondheids)zorg, alle gevolgen van de vergrijzing, openbaar vervoer. We moeten kortom een dam opwerpen tegen ouderendiscriminatie en een omgeving scheppen waarin ouderen, maar ook hun kinderen en kleinkinderen een leefbare toekomst hebben. 50PLUS heeft de potentie om een middenpartij te worden die tegelijkertijd zowel sociaal als zakelijk en rationeel kan zijn. De partij kan zich afzetten tegen alles wat het neoliberalisme fout heeft gedaan zonder te vervallen in emotiepolitiek. Dat uitwerken van een ideeënfundament is de primaire doel in de komende maanden. Een goede partijorganisatie en goede mensen zijn middelen die daarbij onmisbaar zijn.
Wat weer terug moet komen is dus een betere oriëntatie op de functie en kerntaken van een partijorganisatie. Het ontbreekt de partij blijkbaar aan een helder beeld van wat eigenlijk een politieke partij is. Terwijl dat toch erg eenvoudig is. Een politieke partij is er om een aantal doelstellingen met betrekking tot inrichting en bestuur van de samenleving te realiseren. Die doelstellingen zijn veelal gebaseerd op ideeën en idealen, welke helder en op aansprekende wijze verwoord zijn om ze aldus werfkracht te geven. Dat moet mensen zodanig aansporen en inspireren dat ze vervolgens bereid zijn om zich achter die doelstellingen te scharen en om mee te gaan werken aan de realisering daarvan. Daarvoor wordt dan een organisatie in het leven geroepen, een partij of een beweging, die zich op de daarvoor bestemde platforms vestigt en die bijdraagt aan de realisering van de doelstellingen.
De partij is er als organisatie verantwoordelijk voor dat die doelstellingen voortdurend bewaakt worden. Waar nodig bijgesteld, aangepast, gemoderniseerd, etc. Maar dat altijd op basis van een doordachte keuze, die door een meerderheid wordt gedeeld. De belangrijkste taak van een partijorganisatie is dus inhoud en koers van die partij te bepalen en daartoe meningsvorming en debat te organiseren. Daaraan ontbreekt het momenteel binnen 50PLUS. Simpel gezegd de ledenvergaderingen moeten straks niet over reglementen maar over politiek inhoudelijke zaken gaan. Dat vergt dus een bestuur met voldoende kwaliteiten, dat onder een gezamenlijke visie in staat is om de omslag te maken naar een volgende ontwikkelingsfase van 50PLUS. Als die afslag wordt gemist is het echt afgelopen met 50PLUS.
