Als rechts vrouwtje dat voornamelijk schrijft voor linkse blaadjes en zich voordien bewoog in evenzo voornamelijk linkse academische kringen, valt het wat sneller op: de Nederlandse elite is vooral progressief links. In de wandelgangen van de universiteit kloppen ze zichzelf (grappend zonder grappig te zijn) openlijk op de borst voor de aangetoonde statistische correlatie tussen intelligentie en progressiviteit.
Bij deze progressiviteit hoort blijkbaar niet alleen een bepaald standpunt, maar ook onderwerpkeuze. Een collega die onderzoek deed naar kernwapens, en in datzelfde onderzoek geen stelling nam tegen die wapens, kreeg het verwijt ‘te rechts’ te zijn. Kritische artikelen waarin ik hamerde op de jarenlange discrepantie tussen politiek-militaire ambities en het te kleine budget om deze ambities waar te maken, werden door een hoogleraar aangemerkt als ‘activistisch’. Blijkbaar is het kritisch bestuderen van bepaalde onderwerpen een rechtse hobby.
Het over je theewater raken van bepaalde onderwerpen lijkt eveneens onderhevig aan ideologische voorkeur. Vuistjesmaaien over vermeend onfatsoenlijk standpunten jegens vluchtelingen tot aan begrip tonen voor Geert Wilders zijn dan vooral linkse liefhebberij. Zo kreeg presentatrice en TPO-columniste Fidan Ekiz te horen van journalistieke collega’s dat ze niet objectief genoeg zou zijn als presentatrice, omdat ze het Wildersproces een ‘showproces’ noemde. Grappig, omdat dezelfde collega’s in geen velden of wegen waren te bekennen toen Eva Jinek aan Hilary Clinton een foto van haar en haar man Bill liet zien, die ze omhooghield als een klein kind dat trots een tekening toont, waarbij ze vertelde dat die thuis op haar schoorsteenmantel stond.
Deze week nog was mondkapjesboer en christendemocratisch influencer Sywert van Lienden de sjaak omdat hij het waagde om als conservatief een conservatieve uitspraak te doen inzake de (mogelijk aangestoken) brand in het vluchtelingenkamp van Moria. Zijn stelling: deze leek aangestoken te zijn, wat door Sywert beschouwd werd als een gewelddadige provocatie om politici tot actie te manen. Hierop reageren zou deze onrust- en brandstokers – in de kaart spelen en je als regering chantabel maken. Je kunt ervan vinden wat je wilt, maar vanuit conservatief-ideologisch perspectief gezien is dat een prima verdedigbaar standpunt.
De reactie die dit ontlokte – met name van (op Twitter krioelende) wetenschappers en journalisten was tekenend. Als tegenbalans ging opiniemakend Nederland direct aan de andere kant van de boot hangen, wat feitelijk onbewust een links wereldbeeld onthulde. Verwezen werd naar de ‘humanitaire idealen’ uit internationale verdragen, empathie, fatsoen en begrip voor het in brand steken van een vluchtelingenkamp. We hebben het er zelf naar gemaakt, dit krijg je er nou van. Wederom, je kunt hiervan vinden wat je wilt, maar vanuit progressief links perspectief is dit een prima verdedigbaar standpunt.
Wat echter ontbreekt in het debat is het besef dat beide kanten een terugredenering zijn vanuit een ideologische premisse, en geen objectieve of logische gevolgtrekking. Ze verhullen een onderliggende waarde: een conservatieve moraal van niet onderhandelen met geweldplegers die door chantage mogelijk het monopolie van de staat ondermijnen, en een progressieve moraal die mensenrechten leidend wil laten zijn los van nationaal-politieke belangen. Dat naast wetenschappers grotendeels ook journalisten zich eerder in de laatste dan de eerste waarde kunnen vinden, is niet nieuw. Ook journalisten zijn qua ideologie oververtegenwoordigd aan de meer centrumlinkse en progressieve kant van het spectrum. Zo bleek uit een onderzoek van Arizona State University en Texas A&M University uit 2018 dat bijna 60 procent van de (nota bene financiële) journalisten van gerennomeerde outlets (WaPo, WSJ, NYT, AP etc.) zich identificeerde als links of gematigd links.
Allemaal prima natuurlijk, maar dit brengt wel een extra verantwoordelijkheid met zich mee. Ideologie bepaalt namelijk hoe wij naar feiten kijken, en of we ze überhaupt willen accepteren als een feit. Zo zullen Trumpsters een artikel over hoe goed The Donald het doet eerder voor zoete koek slikken, dan degenen die ‘Twamp’ zien als populistisch gevaar. Of je voor of tegen bent, bepaalt in hoeverre je feiten aanneemt. Feiten die het tegengestelde laten zien van wat je van te voren al dacht, zie je veel sneller over het hoofd. Deze breinfuck is extra vervelend voor journalisten, die juist de taak hebben alles op de inhoud kritisch tegen het licht te houden.
Dat hier in Nederland ook het nodige te leren valt, blijkt ook uit tafelsamenstellingen. Eerder deze week waren bij de NieuwsBV een Neder-Palestijnse activist, een D66 Kamerlid en een asieladvocaat te gast over het toekennen van vluchtelingenstatus aan mensen uit Gaza. Dit kwam neer op het in verschillende bewoordingen met elkaar eens zijn. Soms zijn journalisten zich hier (in een vlaag van verstandsverbijstering) van bewust en bedenken zich dat ze ‘minder elitair’ moeten zijn, en wat ‘frisse tegengeluiden’ moeten laten horen. Een nobel streven, ware het niet dat redacties dan wel eens vergeten te checken of deze stellingen representatief zijn of überhaupt hout snijden. Resultaat: anti-vaxxers aan een talkshowtafel tegenover een huisarts, of interviews met ‘kritische prikkers’ in kwaliteitscouranten onder het mom van ’tegengeluiden uit de samenleving’. Met feiten heeft het niet zoveel te maken.
Het is belangrijk om jezelf als journalist (of je nu rechts of links bent) altijd af te vragen of wat je constateert een logische gevolgtrekking is, of dat je misschien toch terugredeneert vanuit een ideologische premisse. Zolang journalisten zichzelf die spiegel niet willen of kunnen voorhouden, dan moet je ook niet verbaasd zijn dat mensen de publieke omroep en gevestigde media zien als een lange arm van de Linkse Kerk.
