Een begrip dat vaak terugkomt is sociaal kapitaal. Dit is het geheel van banden en morele overtuigingen waarop een burger binnen zijn gewortelde omgeving een beroep kan doen. Sociaal kapitaal draait om de sfeer op straat of in het dorp en het onderlinge vertrouwen. Dit gevoel van vertrouwen wil zeggen dat je niet helemaal op jezelf bent aangewezen en dat er af en toe een helpende hand is. Er staat een gemeenschap achter je die je niet zomaar zal laten vallen.
We beginnen met het voorbeeld van de eieren-verkoper in Duiven. In mijn tienertijd kon je bij deze verkoper langslopen, een ei pakken, een euro op een schaaltje achterlaten en dan was het goed. Maar na een tijdje kwamen er mensen die gewoon eieren pakten zonder geld neer te leggen. Toen kwamen er mensen die ook nog eens het geld van het schaaltje meenamen. En tot slot kwamen er mensen die het geld van het schaaltje haalden en ‘voor de lol’ alle eieren kapot gooiden.
De eieren-verkoper was er klaar mee: hij installeerde een machine waar een ei uitkomt als je geld in het gleufje gooit. Ook kwam er een beveiligingscamera te hangen. Die kosten moesten er wel uit, dus de eieren werden duurder. Voor iedereen werd de situatie dus omslachtiger en duurder. Niemand ging erop vooruit behalve de verkoper van de camera en de machine.
De hamvraag is nu: waarom is dit zo kut geworden – why can’t we have nice things? Dit verhaal bevat niet in een noten- maar in een eierdop het verval van West-Europa.
Heeft dit wangedrag te maken met armoede? Waarschijnlijk niet, want juist de arme heeft er belang bij dat de sfeer en de omgangsvormen gemoedelijk blijven. Economisch gezien is de situatie voor die arme al naargeestig maar als die sociale cohesie wegvalt, dat sociale kapitaal, wordt het leven óók nog eens naargeestig in een sociaal opzicht.
Dit voorgaande punt is ook waarom lager opgeleiden waarde hechten aan een gezellig buurt- en kroegsfeertje, omdat dit hun sociale ankerpunt is. Het multiculturalisme ondermijnt dit. Je krijgt dan mensen met allerlei uiteenlopende normen en waardenpatronen. Je weet niet meer wat ‘normaal’ is in de publieke ruimte, en uit angst voor gewelddadige reacties spreek je elkaar niet meer toe als iemand asociaal of normoverschrijdend gedrag vertoont. Het zijn waarschijnlijk niet de mensen die de eieren-verkoper persoonlijk kennen en die behoren tot het sociale ecosysteem van het dorp, die zijn onderneming beschadigden.
Maar breng dit punt van de noodzakelijkheid van culturele cohesie maar eens naar voren in een talkshow of publiek debat. Je zult zien dat lieden die zelf in kapitale villa’s wonen, anderen die al in een vrij uitzichtloze situatie zitten, verder de grond in trappen door gewone arbeiders racist te noemen omdat zij niet naast een dozijn Somaliërs willen wonen. Het is allemaal erg makkelijk als je zelf twee hectare grond hebt en het hek kan sluiten.
Dergelijk nihilistisch wangedrag, het slopen van iemands onderneming om het slopen, kan echter ook voortkomen uit de onderdrukte frustraties van het grootstedelijke leven en een meer algemene demoralisering. Een of ander party animal komt dan, wellicht onder invloed van enig geestverruimend middel, langs dat standje met de eieren in het kleine dorp. Hij of zij is jaloers op het gemoedelijke en kleinschalige sfeertje dat afstraalt van zo’n onderneming en voelt zich tegelijk bedrukt door die geborgenheid.
Dit laatste punt raakt direct aan deze uitstekende video met als titel ‘Do modern cities destroy men’. Het antwoord is een resoluut ‘Ja!’. De stad heeft zijn eigen leefritme en dringt dit tempo op aan de inwoner. De stedeling is steeds omringd door afgesloten terreinen die hij of zij niet mag betreden. Ook heb je weinig persoonlijke ruimte – bijvoorbeeld in bussen moet je maar aanvaarden dat er vreemden pal naast je staan of zitten: jezelf inschikken om maar allemaal samen in de bus of metro te passen wordt tot een tweede natuur. Terwijl wie zich in het wildleven bevindt, van alles kan doen. Je kunt in principe overal gaan en staan, je kunt een vuurtje bouwen en zelfs plassen waar je wil.
Het grootstedelijke leven heeft zodoende tot gevolg dat de laatste restanten van het idee dat je je leven in eigen hand hebt worden weggeschaafd. Wat in de psyche overblijft is een sluimerend maar voortdurend aanwezig verlangen om, met kleine irritante acties, wraak te nemen voor het verlies van deze zelfbeschikking.
Minstens zo demoraliserend is de economische situatie waarin miljoenen Westerlingen verkeren. De gecombineerde invloed van feminisme, multiculturalisme, de flexibilisering van arbeid en grote corporaties en multinationals die het MKB overvleugelen en de politiek naar hun eigen hand zetten, heeft tot gevolg dat de ‘American Dream’ kapot is – of in ons geval de ‘Europese Droom’. Elke samenleving heeft zo’n droom nodig. Dit is niet puur financieel, maar gaat om het vermogen om als goede burger bij te dragen aan je samenleving. In ruil voor productiviteit en coöperatief gedrag in je omgangsvormen krijg je dan een normaal kerngezin met vrouw en kinderen en een klein gezellig huisje. Liefst in een dorp of stadje waar je de meeste mensen bij hun voornaam kent en je bijna iedereen kunt vertrouwen. In deze vorm van samenleven ontstaat sociaal kapitaal.
Maar deze vorm van samenleven is nu kapotgemaakt en nog maar voor een enkeling weggelegd die toevallig een vrouw ontmoet die nog in een klein christelijk dorpje traditioneel is opgevoed, een flinke erfenis krijgt toegeschoven en een baan heeft waarvoor hij niet stad en land hoeft af te reizen zodat zij er ondertussen al tinderend met de overbuurman vandoor gaat. Vrouwen denken dan wel dat ze onafhankelijkheid hebben gewonnen ten opzichte van hun man en kinderen door te gaan werken voor een baas, maar die baas ziet haar als inwisselbaar economisch object, en haar man en kinderen (hopelijk) niet. Dit is de harde realiteit waarin de Westerling anno nu leeft, en het leidt tot mensen die, zoals Jordan Peterson zegt, ‘het monopoliebord willen omgooien’.
Als we het hebben over sociaal kapitaal en de parasitaire werking van het grootkapitaal, dan is er geen beter voorbeeld dan het zelfscannen in supermarkten. De caissière verliest haar baan, de klant betaalt niet minder voor het product maar is er zelf werk aan kwijt. Bovendien stimuleert het diefstal. Want het feit dat wij met zijn allen niet stelen is een maatschappelijke afspraak. Dat komt niet uit het niets, maar hier gaat een generaties lange sociale controle aan vooraf. Een stelsel van normen en waarden dat is geworteld in christendom, klassiek humanisme en buurtgenoten die je op de vingers kijken. Dit alles neemt het grootkapitaal for granted aan en investeert er geen cent in terug. Ze stimuleren daarentegen parasitisme, omdat verlies van gejatte producten wordt doorgerekend aan klanten die wél netjes betalen.
Tellen we dit alles bij elkaar op, dan rijst de vraag: welke oplossingen kunnen we van de politiek verwachten? Weinig vrees ik, en van het politieke midden is al helemaal niets te verwachten. Om dit te bewijzen neem ik u even mee in de volgende situatie.
Stel nu dat een willekeurige backbencher van het CDA, PvdA of D66 vandaag in een interview zou zeggen:
“Luister mensen, de anti-Zwarte Piet activisten zijn uit op aandacht en zij zijn door de media veel te groot gemaakt. Net zoals die voortdurende aandacht voor iftar en ramadan. Dit zijn geen zaken die de doorsnee burger van de instituties verwacht. Identiteitspolitiek verplaatst de aandacht naar nieuwe conflicten zonder dat de oude, zoals de worstelingen van de middenklasse, worden aangepakt.”
Zijn dit vreemde woorden? Zijn deze observaties absurd? Neen – ze zouden perfect passen bij een PvdA’er in de tijd van Drees, D66 in de tijd van Hans van Mierlo of het CDA onder Lubbers. Maar vandaag zou deze persoon direct doelwit worden van deplatforming campagnes en worden gebroodroofd door de cancel culture. Hij of zij verliest zijn of haar publieke functie gegarandeerd!
Het politieke midden heeft geen enkele standvastigheid om zichzelf te weren tegen de morele chantage en gewelddadige intimidatie door extreemlinks. Laat staan dat het politieke midden sociaal kapitaal zou kunnen voortbrengen; het is immers geïnfiltreerd door de krachten die erop uit zijn om het sociaal kapitaal te vernietigen. In de komende verkiezingen heeft u dus feitelijk maar één keuze: continuïteit van het verval, of een breuk met de gevestigde orde en een kans op hoop.
De werken van De Nieuwe Zuil kunt u steunen via BackMe – schrijf u ook in voor Sids nieuwsbrief, want in deze tijd van ondoorzichtige algoritmes en digitale censuur is dit belangrijker dan ooit!
