Never waste a good crisis. Sinds de corona-uitbraak zijn de juristen wat toegeeflijker en kreeg Defensie de mogelijkheid om heimelijk op grote schaal informatie te verzamelen over de Nederlandse samenleving, zo onthulde NRC Handelsblad begin deze week. Doelen waren vooral groepen zoals Viruswaanzin, de Gele Hesjes, Jensen.nl en ‘alternatieve media’ zoals de blauwbilgorgels van TPO.
Een leger dat in vredestijd civiele burgerdoelen gaat volgen is rechtsstatelijk en democratisch gezien vrij problematisch, maar dat is door de pijprokers bij het chique avondblad (sorry, de ‘traditionele media’) al uitgebreid gedaan. Het meer verontrustende nieuws was namelijk tussen de regels door te lezen.
“We moeten gaan kijken naar persona’s, avatars, e-mailadressen, Twitteraccounts. Daar kun je beïnvloeden wat mensen te zien krijgen, onder meer door grootschalige microtargeting op bijvoorbeeld Facebook”, oreerde Commandant Patrick Dekkers van het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC). Hier zitten ook de militairen die “zijn opgeleid in de methode voor gedragsbeïnvloeding Behavioural Dynamics Methodology (BDM) (…) ontwikkeld door moederbedrijf SCL van het inmiddels verguisde Britse marketing- en databedrijf Cambridge Analytica.”
Hieruit blijken twee dingen: (1) militairen zijn verslaafd aan onnodige afkortingen en (2) willen zo graag geloven in de opgeklopte hypes van marketingbureaus dat ze de methodologische equivalent van Jacobse en van Es (‘Oh oh oh, we hadden geen dag later motte komen mevrouw. Scheurgras!’) binnen hebben gehaald. Want het klinkt natuurlijk superdupergewichtig (‘behavioural dynamics methodology’) en Cambridge Analytica is volgens een Netflixdocumentaire mede-verantwoordelijk voor Brexit en Trump geweest, dus waarom moeilijk doen en de inhaalslag op het gebied van iNfOrMaTiE GeSTuUrD OpTrEdeN niet gewoon kant en klaar inkopen?
En dat heeft Defensie dan ook gedaan. Het internationale onderzoeksjournalistieke platform OCCRP (die van de Panama papers) publiceerde twee weken geleden een artikel over het bedrijf Emic, van waaruit deze ‘behavioural dynamica methodology’ aan de Landmacht is verkocht. De belofte? Militaire cliënten helpen om groepen te profileren, te analyseren en de beste strategie ontwikkelen om deze vervolgens efficiënt te beïnvloeden. Het kreeg in 2018 al meteen onderhands twee contracten (volgens Defensie ‘vanwege de unieke specificatie van de training’) waaronder een tweeweekse cursus a 35.719 USD. Deze beviel blijkbaar want vorig jaar nog kreeg het bedrijf 306.442 euro om een zesweekse cursus te geven.
Het probleem is dat het departement liters slangenolie heeft ingeslagen voor letterlijk tonnen. Er hadden eigenlijk al alarmbellen af moeten gaan bij het vinden van exact nul (zegge: nul!) peer reviewed wetenschappelijke publicaties over deze zogenaamde behavioural dynamics method, en er had een sirene moeten loeien bij het zien van de bijgeleverde flowchart. Of eigenlijk gewoon cirkeltjes met hele dure woorden en schreeuwerige pijlen (met om de cirkel weer een cirkelpijl?) volgestouwd met niet samenhangende maar heel gewichtig klinkende woorden (‘mixed methods!’, ‘strategy!’) die bij elkaar vooral angstaanjagend niet-specifiek zijn. Voor Defensie in ieder geval specifiek genoeg er drie ton voor te lappen.
Wetenschappers (zoals Kalla en Broockman, 2018) betogen al tijden dat ‘effecten van advertenties op de keuze van presidentskandidaten nul is’, dat kiezers ‘zelden een voorkeur voor getargete berichten hebben dan algemene berichten’ (Hersh & Schaffner, 2013) en de conclusie van veldexperiment was nota bene dat op een verkeerde inzet van micro-targetting juist ‘een backlash kan veroorzaken’ (Bailey et al, 2016). Politicoloog Eitan Hersh (Hacking the Electorate) verklaarde tegenover de Amerikaanse Senaat (PDF) dat wetenschappelijk onderzoek vooral laat zien, dat het beïnvloeden met het doel mensen over te halen tot iets verdomd lastig is. Op Twitter was hij wat minder subtiel en noemde Cambridge Analytica ‘slangenolieverkopers’.
Kortom: ondanks een miljardenindustrie vol campaign consultants gewapend met Big Data-nerds aan een Klub Mate-infuus lukt het potdomme nog steeds niet om mensen te beïnvloeden op jou te stemmen (als dat wel zo was, hadden we opgescheept gezeten met Ted Cruz want die had tenslotte een groter Cambridge Analytica abo’tje).
Het is dus allemaal wat minder sexy dan marketingbedrijven zoals Emric, SCL of hoe die hele santenkraam zich tegenwoordig ook noemt ons graag wil voorspiegelen. Eigenlijk is dat ook goed nieuws: we zijn als mensen niet zo makkelijk te sturen door wannabe muppet masters. Helaas komt deze boodschap van collega politicologen maar moeilijk door. Journalisten werken hier deels aan mee door vaak de vernuftigheid en kracht van technieken te overdrijven. Lezers horen toch liever over een evil corporation die met Russisch geld onze verkiezingen hackt dan een saaineus die het narratief temt (of misschien wijst op democratische en electorale gevaren in een heel andere hoek die wat meer uitleg behoeft).
Ondanks dit heersende narratief zou juist de krijgsmacht zich er bewust van moeten zijn dat consultants een direct financieel belang hebben om met aantrekkelijke ‘tools’ te komen die zogenaamd binnen enkele weken te leren zijn. Overheden zijn bereid de portemonnee te trekken voor een valse belofte met een paar weken een behavioural dynamic methodist in je krijgsmacht te hebben, in plaats van de minder ronkende (maar meer eerlijke) boodschap dat je misschien beter een professor methodologie op je defensie-academie kan aannemen en hopelijk met een paar jaar de duurzame vruchten kan gaan plukken van je inhaalslag. Eenmaal in huis, is dergelijke kennis onmisbaar in de nieuwe digitale tijd. Het zal je als organisatie in ieder geval wapenen tegen hypes, aalgladde consultants met dubieuze flowcharts die je ‘voor een prikkie’ gouden bergen beloven en je opzadelen met een huifkar neutronenkorrels.
Want de enige die tot nu toe is gehackt, is de Landmacht zelf.
