De vrijheid van meningsuiting op social mediaplatforms als Twitter, Facebook, LinkedIn, YouTube etc. staat onder druk. Daarmee staat ook de democratie onder druk want zonder vrijheid van meningsuiting kan de democratie niet functioneren. In toenemende mate komt het voor dat accounts van burgers en politici vanwege hun meningen en opvattingen worden gesloten of gecensureerd. Vaak zonder opgaaf van reden of uitleg. Behalve dan dat de regels van het betreffende social media platform zijn overschreden.
Onlangs overkwam dat Maurice de Hond, Tweede Kamerlid Wybren Van Haga en hoogleraar Ira Helsloot op LinkedIn. Het kwam er op neer dat ze een ‘verkeerde mening’ hadden verkondigd. LinkedIn wilde in eerste instantie tegenover de NOS niet inhoudelijk reageren op het verwijderen van het account van Van Haga die had beweerd dat mondkapjes niet werken, behalve dat ‘alle leden op LinkedIn zich aan de regels moeten houden’. Over het verwijderen van het account van Maurice de Hond meldde LinkedIn dat” “geen bijdragen zijn toegestaan die rechtstreeks in tegenspraak zijn met de richtlijnen van wereldwijde gezondheidsorganisaties en volksgezondheidsautoriteiten.” Hoogleraar Ira Helsloot kreeg rechtstreeks te maken met censuur. Zij deelde een artikel van collega-hoogleraar René ten Bos over corona, dat prompt werd verwijderd door LinkedIn. Ondertussen zijn beide verwijderde accounts weer terug op LinkedIn en is het gecensureerde artikel opnieuw online geplaatst. Kortom, een andere mening of opvatting is niet toegestaan. Reden om het account te sluiten. Censuur dus.
Dat social media wereldwijd beslissen over welke meningen en opvattingen wel zijn toegestaan en welke niet wordt steeds duidelijker en daarmee ook bedreigender voor de vrijheid van meningsuiting. Als burger weet je niet meer waar je aan toe bent. Mag ik het niet eens zijn met de richtlijnen van wereldwijde gezondheidsorganisaties? Of met het beleid van de regering en dat neerpennen op social media? In de 21e eeuw hangt niet het zwaard van Damocles boven ons hoofd maar het zwaard van de social mediabazen die ons burgers te pas en on te pas het zwijgen opleggen.
Dat is de kern van democratisch onbehagen, want wat Van Haga en De Hond overkwam kan morgen u en mij overkomen. Stefan Kulk, universitair hoofddocent technologie en recht (UU) liet onlangs aan de NOS weten: “Een paar private bedrijven uit de Verenigde Staten worden steeds meer de scheidsrechters over wat je online wel of niet kunt zeggen.” Hij pleit ervoor dat de social mediabedrijven meer verantwoording moeten afleggen en wijst erop dat dit in Brussel ook op de agenda staat.
De Europese Commissie heeft inderdaad in december twee wetsvoorstellen ingediend om de social mediabedrijven te reguleren. Helaas slaan die voorstellen de plank mis en spelen de social mediabedrijven juist in de kaart. In die voorstellen krijgen de bedrijven meer plichten om schadelijke inhoud te verwijderen. Het zijn voorstellen die niet de vrijheid van meningsuiting beschermen maar het verwijderen van accounts reguleren. Maar wie bepaalt straks wat schadelijk is of niet? Op de EU hoeven we in elk geval niet te rekenen.
In Nederland wordt het tijd dat ons parlement de vrijheid van meningsuiting wettelijk gaat beschermen. Door het voor socialmediabedrijven onmogelijk te maken zich verschuilen achter het gegeven dat ze ‘particuliere’ bedrijven zijn en daarom de vrijheid van meningsuiting met hun eigen regeltjes kunnen beperken. Op deze ‘particuliere’ social media platforms vindt een wezenlijk deel van het maatschappelijke debat plaats waarmee het democratische proces wordt beïnvloed. Verstoring van dat democratisch proces door sluiten van accounts vanwege onwelgevallige meningen of opvattingen raakt de kern van het vrije woord en raakt daarmee de democratie in haar hart.
Dat vraagt om urgente wettelijke regulering met sanctiemogelijkheden tegen de social mediaplatforms om de vrijheid van meningsuiting op socialmediaplatforms garanderen.
