De Canadese psycholoog Jordan B. Peterson is populair in rechts-conservatieve kringen wegens zijn strijd tegen politieke correctheid, identiteitspolitiek en genderideologie. Zijn 3 miljoen volgers op Youtube waarderen vooral zijn oprechte en open manier om mensen de vrijheid te geven voor hun mening uit te komen. Wat minder aandacht krijgt, omdat in onze seculiere tijd het liever verdrongen wordt, is dat Peterson nadenkt over de ultieme zin van ons bestaan. Hij wil voor ogen houden wat het hoogste is dat de mens kan nastreven. De rationaliteit heeft ons zodanig betoverd dat we onze aandacht vooral en meestal uitsluitend richten naar het secondaire, dit is naar lagere doelen. We willen rijk worden, maar is dat het hoogste doel? We willen influencers zijn met miljoenen volgers, maar is dat het hoogste doel en wordt ons leven daardoor zinvol? Het probleem met deze ’lagere’ doelen is volgens Peterson dat ze tot versplintering leiden en mensen corrumperen. Lagere doelen staan in verband met onze biologische en psychische behoeften. Bij het hoogste doel overstijgt de mens zichzelf en wordt ’menselijk’.
Biologische en psychosociale verklaringen van menselijk gedrag zijn onvoldoende. Er is meer aan de hand. Biologisch gezien zijn we kuddedieren die de warmte en de veiligheid koesteren die geboden wordt door de groep waartoe we behoren en waarin we aanvaard worden. Vanuit psychosociaal standpunt houden we met elkaar rekening vanuit het principe van het welbegrepen wederzijds eigenbelang. Hier is niets mis mee en veel gedrag wordt met deze verklaringen goed gedefinieerd. Wat hierbij ontbreekt zijn waarden die hoger zijn dan de vitale behoeften en verder reiken dan sociale afspraken. De mens kan streven naar het hoogste.
Met het hoogste wordt uiteraard de liefde bedoeld. Ook hier zouden biologische en psychosociale verklaringen voldoende kunnen lijken en veel mensen gaan inderdaad niet verder. Liefde is dan niet meer dan lustbevrediging, eventueel bedoeld voor de voortplanting, en een contract om het leven samen te delen en voor elkaars belangen op te komen. Ook daar is niets mis mee, maar de mens kan streven naar de hoogste vorm van liefde. Die hoogste vorm wordt gekenmerkt door de onvoorwaardelijkheid en onbaatzuchtigheid. Wat er ook gebeurt, de ander laat men nooit vallen. Er worden geen voorwaarden gesteld aan de liefde voor de ander. Niemand wordt uitgesloten. Het belang van de ander krijgt prioriteit op het eigenbelang. Weinigen zullen erover twijfelen dat deze vorm van liefde in wezen de enige echte en ware liefde is.
In het hoogste zouden we ook een hiërarchie kunnen aanbrengen. Bovenaan staat dan de volmaakte liefde of het goddelijke zo men wil. Daaronder de meer menselijke vormen van liefde, waar de mens met vallen en opstaan probeert op volmaakte wijze lief te hebben.
Als de mens in principe het hoogste nastreeft, hoe is het dan te verklaren dat er zoveel onrecht en agressie is in de wereld? Biologisch gezien is dit makkelijk te verklaren. De kudde of de roedel moet het eigen territorium verdedigen. Psychosociaal gezien moet het belang van de groep verdedigd worden tegen andere groepen of rassen. Als we onze aandacht te exclusief richten op de biologische en psychosociale krachten, vergeten we het hoogste. Hier ligt de rol van de religie, in zoverre de religie uiteraard niet misbruikt wordt om onder het mom van geloofsartikelen onze biologische en psychosociale belangen veilig te stellen.
De ware religie predikt de ware liefde. Als een religie afwijkt van dit absolute prioritaire principe, dan heeft de Satan die religie gegijzeld. De ware religie predikt onbaatzuchtigheid en onvoorwaardelijkheid. Weinigen zullen erover twijfelen dat het christendom hier het Licht voor de wereld biedt. De Tien Geboden en de Bergrede spreken in dit verband voor zichzelf. Als de mensen zich aan de Tien Geboden en aan de Bergrede zouden houden, maken we van de aarde een hemels paradijs en komt het hoogste of het goddelijke in de wereld. Dit biedt volgens Peterson een antwoord op de vraag hoe we ons de hemel moeten voorstellen. De realisering van een hemel op aarde is de bedoeling van de schepping, want het streven naar het hoogste is de essentie van het mens-zijn.
Het voorgaande verklaart waarom Europa en het Westen in het algemeen voor miljarden mensen het Licht zijn voor een menselijker leven. Europa en het Westen in het algemeen hebben, met vallen en opstaan, het hoogste nagestreefd, met catastrofale dieptepunten, maar ook met onovertroffen voorbeelden van liefde voor de medemensen.
De afgelopen decennia schijnt Europa of het Westen voor een groot gedeelte zijn christelijke wortels te verloochenen. Er wordt gedacht dat de Verlichting het fundament is voor onze beschaving. Dank zij de wetenschappelijke en technologisch vooruitgang is er enorm veel welvaart ontstaan. De ergste armoede verdween grotendeels. Hier is uiteraard niets mis mee, maar is dit het hoogste? Weinigen zullen erover twijfelen dat de mens waar we echt respect voor hebben niet diegene is die ontzaglijk rijk is geworden, miljoenen volgers heeft op de sociale media of in het centrum staat van de politieke macht. Diegene waar we echt respect voor hebben is diegene die zijn leven in dienst stelt van de anderen, zonder baatzucht, zonder voorwaarden te stellen en zonder eigenbelang. Verlichting zonder het hoogste leidt tot een zeer onmenselijke wereld. De Rede zonder de Wijsheid maakt van de wereld uiteindelijk een hel. Alle utopieën hebben tot nu toe geleid naar de verschrikkingen van de totalitaire staat. Dat geldt trouwens ook voor religieuze utopieën als het niet gaat om de liefde, maar om de macht. Elke religie kan worden gegijzeld door de Satan.
Als de religie wordt verbannen en het joods-christelijke fundament van onze westerse beschaving wordt verloochend, dan leidt dit volgens Peterson tot een fragmentatie en uiteenvallen van de samenleving. Er is geen gemeenschapszin meer. We verliezen het hoogste. Mensen worden tegen elkaar opgezet en de wereld polariseert meer en meer. Omdat de Europese Unie het hoogste ontkent en doet alsof de christelijke moraal niet bestaat, hebben we in dit Europa geen toekomst meer. Tot slot van deze bijdrage wil ik aantonen dat de coronapandemie ons misschien kan helpen tot herbezinning te komen. De Europese Unie faalt niet alleen ten aanzien van de massa-immigratie van mensen die het christendom haten, maar bewijst haar onmacht opnieuw tijdens deze pandemie.
De coronapandemie stelt ons voor radicale keuzes. Elke keuze die wordt gemaakt, kan leiden tot een volksopstand. Landen en zelfs continenten worden tegen elkaar uitgespeeld. Het rijke Westen zorgt goed voor zichzelf en ontwikkelingslanden hebben het nakijken. In de mate dat we ons laten leiden door lagere doelen, groeit de onvrede. Volgens Jordan Peterson falen we altijd bij de lagere doelen; ze hebben gevolgen die we niet hebben voorzien en ze eindigen in de Toren van Babel of in de Zondvloed. Bij lagere doelen moeten we denken aan de eigen gezondheid, het beschermen en afsluiten van het eigen territorium of het voor het eigen volk en de huidige generatie beschikbaar houden van de financiële middelen, ten koste van andere volkeren en de toekomstige generaties.
Als het beleid bij de coronapandemie alleen gericht is op lagere doelen, dan wordt het elk voor zich, met als gevolg toenemende conflicten op nationaal en internationaal niveau. Wordt prioriteit gegeven aan het hoogste doel, dan zal de pandemie de mensen inspireren voor solidariteit en engagement voor elkaar.
Met de lagere doelen is uiteraard niks mis mee. Het is goed om ze, eventueel tijdelijk, na te streven. Waar het hier om gaat is dat het hoogste doel prioriteit moet behouden. Vanuit het hoogste willen we gezond blijven om ons te kunnen engageren voor anderen, willen we onze economische belangen veilig stellen om op te kunnen komen voor de belangen van anderen en beschermen we ons territorium omwille van de verbondenheid met elkaar. Vanuit het hoogste zullen we niet de strijd aangaan om opnieuw te kunnen feesten, maar zullen we ons inspannen om solidair met anderen te kunnen zijn. Indien het hoogste zegeviert, zal niemand in diepe armoede terechtkomen en zal niemand vereenzamen.
Persoonlijk ben ik er zeker van dat de ellende ten gevolge van de coronapandemie en daarna van de klimaatverandering, ons zal dwingen Europa uit te roepen tot een joods-christelijke beschaving waar geen plaats is voor andere religies. Het paradoxale is dat Europa dan de innerlijke kracht zal hebben om op te komen voor de verdrukte, doodarme mensen die elders in de wereld in totalitaire landen of onder totalitaire religies verkommeren.
