Het gaat helemaal mis met het klimaat en dus praat men op de avond voor Prinsjesdag in debatcentrum De Balie over de vraag of er voldoende maatregelen worden genomen. Deze avond heet: Het koffertje en de klimaatdoelen. De ondertitel luidt: Zien we de nood voor klimaatactie terug in de miljoenennota? Een mooie mogelijkheid om ons licht op te steken hoe het met de klimaatdiscussie staat. De Balie doet niet eens moeite om te suggereren dat dit überhaupt nog een discussie is. Dat er ‘nood voor klimaatactie’ is, staat vast. Waar ben je nou eigenlijk een debatcentrum voor, vraag je je af.
We worden toegesproken door klimaatwetenschapper Bart van den Hurk, die meeschreef aan het IPCC-rapport van afgelopen zomer, en Jacqueline Cramer, hoogleraar duurzame innovatie en in een grijs verleden PvdA-minister van milieu. Uw verslaggever moest het even nazoeken, maar dat was tijdens Balkenende IV, tussen 2007 en 2010. De sprekers illustreren de poging van De Balie om te laten zien dat er helemaal geen debat meer over klimaat kan zijn: zij luiden uitgebreid de noodklok en pleiten voor stevige maatregelen. Al snel vindt de hele zaal dat er niet voldoende gebeurt. Keuze is er niet.
Cramer – tijdens haar ministerschap werden nog gewoon kolencentrales gebouwd – neemt het voortouw. Ze vindt de huidige maatregelen niet voldoende. We willen dat de aarde niet meer dan anderhalve graad opwarmt, doceert ze, maar de kans is groot dat we dat niet halen. Van den Hurk doet enthousiast mee: er staat ontzettend veel nieuws in het IPCC-rapport, want er is ontzettend veel gebeurd. De waarnemingen spreken voor zich en wetenschappers zijn het helemaal eens over de ernst van de situatie. De Balie projecteert achter de sprekers een foto van een ondergelopen camping.
Zo gaat het verder. Er komen steeds extremere scenario’s in beeld: de poolkappen smelten, de zee zou weleens 2,5 meter kunnen stijgen, de dijken verhogen is niet meer voldoende, hele gebieden moeten anders ingericht worden, alle ontwerpnormen moeten op de schop, dit gaat alle beslissingen over bijvoorbeeld woningbouw raken en dan hebben we het nog niet eens over ontwikkelingslanden waar de problemen zich al eerste zullen voordoen. Cramer waarschuwt dat er klimaatvluchtelingen komen en dat de internationale politiek zich kenmerkt door patstellingen.
Cramer begint te klagen over zigzag-beleid. Er zijn steeds ‘tegenreacties’ en soms wordt zelfs wetgeving weer onderuit gehaald. Het is nodig dat tweederde van de bevolking steviger beleid wil zodat er een lange termijn strategie komt die ook wordt vastgehouden. Cramer wil om dat te bereiken de kosten eerlijk verdelen. Voor lagere en middeninkomens is het allemaal slecht te betalen en daarom moeten vervuilende bedrijven de portemonnee trekken en de overheid bijspringen. Klinkt goed, maar later op de avond moet ze toegeven dat ze zelf niet weet wat de precieze kosten van specifieke reductiepercentages zijn.
Bestuurders van politieke jongerenorganisaties zijn uitgenodigd om mee te debatteren. Ze hebben allemaal goed naar Cramer geluisterd: veel alarmisme, maar geen oplossingen. Hiske Scholtens van Dwars (gelieerd aan GroenLinks) vindt dat sommige bedrijven niet duurzaam kunnen worden zoals de veeteelt en de luchtvaart. Goed punt, maar de logische conclusie dat vlees eten en vliegen moeten worden verboden komt niet over haar lippen. Een jongen van het CDJA (verbonden aan het CDA) begint te misten over afspraken met bedrijven om te verduurzamen. Uit niets blijkt dat die afspraken afgedwongen kunnen worden.
Het applaus voor deze hopeloze luchtfietserij is er niet minder om. Cramer begint in hoog tempo voorstellen te doen, zegt dat het beleid ‘te versnipperd’ is en denkt dat bedrijven geen perspectief zien. Dat ziet zijzelf dus kennelijk wel, behalve dan de financiële paragraaf. Alleen JOVD-voorzitter Hilde Wendel zegt iets wat in de buurt van een oplossing komt: kernenergie. Het is een van de weinige opmerkingen die daadwerkelijk over energieopwekking gaat, want de belangrijkste vraag blijft waar je schone energie vandaan haalt als je geen CO2-uitstoot wilt. Verrassing: niemand weet wat het beleid kost, maar kernenergie is te duur.
Cramer vindt het heel goed dat de jongeren zo begaan zijn met het klimaat maar ze zitten erg ‘in het nu’. Als je nu niets doet, worden de kosten nóg hoger. Het is een wonderlijke opmerking voor iemand die zelf niet kan vertellen wat het allemaal gaat kosten. Cramer herhaalt nog eens dat burgers het niet kunnen betalen en dat de overheid dan moet bijspringen, alsof burgers er dan niet aan meebetalen. Cramer begint energieprojecten te bepleiten die het draagvlak doen toenemen en Van den Hurk wil van de jongeren weten of het IPCC het klimaatprobleem wel goed ‘framet’.
Het is al met al een leerzame avond. Ook de hooggeleerde oud-minister – die het beleid met haar kolencentrales natuurlijk veel beter zou hebben opgepakt – kent de kosten niet. Niemand heeft het over de vraag waar schone energie eigenlijk vandaan moet komen alsof die discussie allang is beslecht. Ondertussen wordt iedereen bang gemaakt met apocalyptische beelden om druk te creëren om meer maatregelen te nemen waarvan de effectiviteit regelmatig betwistbaar is. Tegelijk wordt de democratie – ‘zigzag-beleid’ in de woorden van Cramer – als grote hindernis gezien.
Er moet draagvlak komen maar niemand weet hoe. Zomaar een suggestie: dat draagvlak komt er gewoon niet. Als je wilt dat burgers beleid steunen, moet er wat te kiezen zijn en klimaatalarmisme biedt die optie niet. Mensen die iets anders willen dan forse maatregelen – zoals JOVD-voorzitter Hilde Wendel – wordt deze avond een discourse of delay verweten: ze willen maatregelen alleen maar uitstellen. Daarmee plaats je jezelf buiten de klimaat-alarmistische orde. Ondertussen zijn er miljoenen mensen die andere zorgen hebben met een nog urgenter karakter dan de zeespiegelstijging: het betalen van de huur bijvoorbeeld.
Zo kun je uittekenen dat alles blijft zoals het is: dat daadkrachtige klimaatbeleid komt er niet, alarmisten zullen blijven klagen, met name over burgers die niet mee willen bewegen. Een fatsoenlijke partij die kerncentrales bepleit gaat een gouden toekomst tegemoet.
