Vrouwenemancipatie is een van de belangrijkste verwezenlijkingen van de vorige eeuw, alhoewel er nog veel werk aan de winkel is. Toch is er iets fundamenteel fout gegaan. Vrouwenemancipatie wordt teveel gezien vanuit een mannelijk perspectief, waardoor vrouwen zich meer als mannen gaan gedragen. Dit wil zeggen dat ze agressiever zijn, competitiever, egocentrisch gericht op het verwerven van macht en van bezit. Vanuit een vrouwelijk perspectief zou vrouwenemancipatie betekenen dat er in de samenleving meer zorgzaamheid is, meer saamhorigheid en meer verbondenheid. Dit zijn nu precies de kenmerken die de wereld meer dan ooit nodig heeft. De uitputting van de planeet aarde, de oorlogen, de onrechtvaardige verdeling van de welvaart, het gebrek aan goed onderwijs voor veel kinderen en de corruptie zijn namelijk het gevolg van de zojuist genoemde ‘mannelijke’ eigenschappen.
Hoe komt het nu dat vrouwen zorgzamer zijn en meer gericht op relaties en mannen agressiever en gericht op verovering van bezit en een territorium? Meestal wordt dit verklaard als instinctief, biologisch bepaald gedrag. Vrouwen en mannen zijn als het ware door de genen geprogrammeerd om zich vrouwelijk en mannelijk te gedragen. Een andere verklaring biedt de evolutieleer: bij mannen overleeft de sterkste of de meest agressieve en vrouwen doen er best aan zich onderdanig en verleidelijk te gedragen. De moderne mannen en de niet-geëmancipeerde vrouwen gedragen zich nog steeds als primitieve neanderthalers.
Beide verklaringen zijn te simpel en vanuit menselijk perspectief gezien vernederend. De mens is meer dan een door instincten geprogrammeerd dier. Hij kan denken. Hij heeft een bewustzijn. Hij kan inzicht in zichzelf hebben en stelt vragen over wat zinvol en waardevol is. Kortom, de mens overstijgt het animale en kan in grote mate in vrijheid zijn gedrag bepalen. We moeten om die reden zoeken naar psychologische verklaringen van respectievelijk mannelijk en vrouwelijk gedrag. Niets belemmert mannen om ook zorgzaam, liefdevol en empatisch te zijn. De overdreven en eenzijdige nadruk op agressie, competitie en egocentrisme wijst eerder op een stoornis die vreselijke gevolgen kan hebben voor de samenleving. Graaiers die zonder schaamte miljoenen opstrijken aan salaris en bonussen zijn voorbeelden van psychopaten die de wereld tot een hel maken. Hetzelfde geldt voor politici in Derde Wereldlanden die in luxe leven terwijl de bevolking honger lijdt en de kinderen geen fatsoenlijk onderwijs krijgen. Die leiders zijn ordinaire dieven. Redenen genoeg om te kiezen voor een matriarchale in plaats van een patriarchale maatschappij.
Psychologische verklaringen bieden hoop, want dan is het niet zo dat de mens zomaar geprogrammeerd wordt door zijn genen. Bij een psychologische oorzaak kan de stoornis genezen door bewustwording. In plaats van vrouwenemancipatie heeft de wereld meer behoefte aan bewustwording van de mannen. Hiermee wordt bedoeld zich ervan bewust worden dat we zorgzamer, liefdevoller en empathischer moeten zijn om van de wereld een betere plek te maken dan nu het geval is. Wat dit concreet kan betekenen wil ik straks verder toelichten, maar eerst komt de vraag wat bewustwording kan belemmeren.
Mannen hebben veel te winnen met agressie, egocentrisme, verovering van bezit en een territorium. Hierdoor nemen mannen al eeuwenlang en wellicht al miljoenen jaren een bevoorrechte positie in. Er zal daarom enorm veel weerstand zijn tegen bewustwording van de noodzaak om andere waarden de plaats te geven die hen toekomt. De graaier van daarnet zal nooit toegeven dat hij ernstig psychisch gestoord is. Een dictator in het Midden-Oosten zal met nog meer repressie reageren. De Taliban zullen vrouwen alle zeggenschap blijven ontzeggen. De idioot met losse handjes laat zich niet weerhouden door de MeToo-beweging.
Zolang mannen egocentrisch gericht zijn op macht en bezit hebben vrouwen geen andere keuze dan onderdanig te zijn. De vrouwenemancipatie is een beweging die vrouwen ervan bewust heeft gemaakt dat het anders kan. Wat ik hier betoog is dat voor een meer menswaardige wereld en om een rem te zetten op de voortgaande destructie van onze planeet het doel van de emancipatie niet moet zijn nog meer ’mannelijk’ gedrag, maar meer ’vrouwelijk’ gedrag. Essentieel hierbij is dat het niet gaat om verschillen tussen mannen en vrouwen. Zowel mannen als vrouwen hebben de morele plicht meer zorgzaamheid, verantwoordelijkheid, verbondenheid en saamhorigheid in de wereld realiseren.
Nu kom ik op een moeilijk punt omdat het gaat om het breken van een weerstand die heel diep in de samenleving is ingebakken. Bij de zojuist genoemde kenmerken van het vrouwelijke gaat het om de overgang van een patriarchale naar een matriarchale samenleving. Dit begint in het gezin, de intimiteit van de woning, de onvoorwaardelijke en onbaatzuchtige verantwoordelijkheid van de ouders voor hun kinderen. Concreet betekent dit dat het gezinsleven weer absolute voorrang moet krijgen. Nog concreter: een 18-urige werkweek zal het mogelijk maken dat zowel mannen als vrouwen ouder kunnen zijn voor hun kinderen. We moeten af van het dogma van een eindeloze economische groei want er moet gewoon minder geproduceerd worden om de klimaatdoelen te halen. Dit is een waarheid die op het grootste verzet zal stuiten. Alleen een catastrofe van ongekende omvang zal de trigger zijn om tevreden te zijn met wat wij hebben, zoals aanbevolen in psalm 128:
“je zult eten wat je werk opbrengt,
geluk en voorspoed vallen je toe,
je vrouw als een vruchtbare wijnstok
in het midden van je huis,
je kinderen als jonge olijfbomen
in een kring om je tafel”
Een matriarchaal tijdperk wordt een nieuwe tijd waarin de mens en de natuur weer verzoend worden. Vanuit het gezin breidt de zorgzaamheid, de saamhorigheid en de verbondenheid zich uit naar de eigen wijk, de streek en het land. Dit betekent bijvoorbeeld dat we in de eigen regio in de mate van het mogelijke zelfvoorzienend zijn, dat we lokale producten kopen en dat we zorg dragen voor de natuur, de landschappen en het erfgoed. Jongeren worden gestimuleerd om beroepen te kiezen die noodzakelijk zijn voor een zorgzame, zelfvoorzienende samenleving en een goed beheer van het land. Uiteindelijk zal de solidariteit zich uitbreiden naar landen in ontwikkeling, met als gevolg dat elke immigrant kan terugkeren naar het land waarmee hij verbonden is en waar hij solidair kan meewerken aan de opbouw.
Mijn nadruk op het gezinsleven lijkt in deze tijd iets voor een roepende in de woestijn. Een verkeerd begrepen emancipatie leidt tot een strijd van allen tegen allen om op te komen voor de eigen identiteit en de eigen rechten. Het stichten van een gezin wordt steeds verder uitgesteld. Velen kiezen voor een eenkamerappartement voor de rest van hun leven. Er worden steeds minder kinderen geboren. Het werken heeft voorrang zodat kinderen al kort na de geboorte gedurende de belangrijkste uren van de dag gedumpt worden bij wildvreemde mensen die geen band hebben met deze kinderen. Door de verblinding van de consumptie- en entertainmentmaatschappij zien we zelfs niet meer dat menselijk geluk ligt in het samenzijn met mensen die om elkaar geven, onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk. We lijken nu eerder te kiezen voor een samenleving waarin vrouwen geen vrouwen en mannen geen mannen meer zijn. Het verdriet, de eenzaamheid en de depressiviteit die daarachter schuilen worden handig verdrongen door de roependen in pretparkland.
