In consultancykringen circuleert de grap dat bij een omelet de kip is toegewijd (‘committed‘) en het varken betrokken (‘involved‘). De kip legt het ei waarmee de omelet gebakken kan worden en kan daarna nog veel eieren leggen. Een deeltje van het varken maakt er deel van uit en het varken is morsdood. Dit onderscheid is belangrijk, bijvoorbeeld in de politiek. Er zijn politici die aan de zaak zijn toegewijd. Die zijn bereid om in het belang van het land samen te werken met de oppositie, met de vijand, met diegenen die een tegengestelde mening hebben en andere doelen willen bereiken.
Bij de tweede groep politici gaat het om de macht. Zij vereenzelvigen zich met de staat en zijn in die zin betrokken. Machtspolitici dringen hun mening aan de anderen op en verplichten hen aan hun doelen mee te werken. De toekomst van een land wordt bepaald door de prestaties van een toegewijd politicus (de kip kan blijven eieren leggen). De invloed van de machtspoliticus vervalt tot niks na zijn politieke dood (het varken is geslacht). Ik zal hier niet zo oneerbiedig zijn om de ene groep politici kippen te noemen en de andere groep varkens.
Zoals in het polderlandschap kippen en varkens horen zo zouden we kunnen denken dat het ‘poldermodel’ hoort bij toegewijde politici. In de politiek is de realiteit vaak anders dan het lijkt. De jaren zeventig waren de jaren van de inspraak, waar in de organisaties knullen met de grootste bek, met veel geblaat en weinig wol, mensen met een hoger IQ en toegewijde werkers terroriseerden.
De gevolgen hiervan zijn zichtbaar in het onderwijs, de jeugdzorg, de belastingdienst en dergelijke. Geleidelijk aan leerden die knullen zich deftiger te gedragen en ze werden managers, leden van de Raden van Bestuur en consultants. Nu komt er een nieuwe fase aan omdat de vetpot van de aardgasbaten verpatst is en niet bijgevuld kan worden en omdat grote uitdagingen op ons afkomen. De speeltijd is voorbij en nu komt het grote werk om catastrofale ontwikkelingen aan te kunnen.
Wat ik in deze bijdrage wil onderzoeken is hoe toegewijde mensen de juiste politieke strategieën kunnen ontwikkelen en toepassen om te voorkomen dat de ellende van de vorige eeuw zich dubbel en dik herhaalt of dat onze welvaart naar de knoppen gaat.
Aan de hand van drie voorbeelden wil ik een toegewijde politiek toelichten: de klimaatverandering, de pandemie en de massa-immigratie. Dit zijn drie uitdagingen die een groot gevaar kunnen zijn voor onze welvaart. Het zijn ook drie uitdagingen waarover de meningen uitermate verdeeld zijn. Er zijn klimaatontkenners. Over covid en vaccinaties breken er opstanden uit. Er is een groep die alle vluchtelingen, illegaal of niet, welkom heet en een andere groep zegt ‘Eigen volk eerst’. Ook hier komt al opstandigheid voor, bijvoorbeeld over de huizenmarkt of over overvolle asielzoekerscentra in de nabijheid van plattelandsgemeenten.
Hoe kan een politicus voorkomen dat de spanningen ten gevolge van de genoemde uitdagingen uit de hand lopen? In het boek Collaborating with the enemy van Adam Kahane wordt een strategie ontwikkeld om als een toegewijd politicus om te gaan met tegenstellingen, spanningen, onoverbrugbare verschillen. Kahane is een internationaal geprezen conflictbemiddelaar die in vijftig landen werkzaam was om bijvoorbeeld een einde te maken aan een burgeroorlog, om de positie van minderheden te verbeteren of om grootschalige sociale programma’s efficiënter te organiseren.
Twee strategieën zijn cruciaal bij het oplossen van schijnbaar onoverbrugbare verschillen en een patstelling tussen partijen die lijnrecht tegenover elkaar staan: (1) de bereidheid te willen luisteren naar elkaar en (2) niet de bedoeling hebben water in de wijn te doen of de eigen overtuigingen te laten varen, maar streven naar samenwerking ondanks de tegenstellingen. Dit laatste wordt in de titel van Kahane’s boek goed weergegeven, want het gaat om samenwerken met de ‘vijand’.
Deze twee strategieën zijn niet vanzelfsprekend. Meestal wordt gestreefd naar overeenstemming, naar teamvorming, naar controle over de gang van zaken. Volgens Kahane werkt deze vorm van samenwerking niet als de verschillen onoverbrugbaar zijn, als de partijen vijandig tegenover elkaar staan of als de andere partij geen probleem ziet, zoals bijvoorbeeld bij de klimaatontkenners. Als ons doel is de andere partij tot andere gedachten te brengen, wat meestal de bedoeling is, dan leidt deze strategie tot nog meer spanningen. Welke vorm van samenwerking is dan wel mogelijk?
Kahane ziet drie belangrijke elementen om samenwerking met de ‘vijand’ mogelijk te maken: (1) aangezien de traditionele politiek niet helpt moeten we bereid zijn samen te werken met anderen die een tegengestelde mening hebben en die we wantrouwen (in lang aanslepende burgeroorlogen moet dit wel); (2) we moeten ervan uitgaan dat we niet weten wat zal werken en of het zal werken, daarom moeten we bereid zijn te experimenteren en (3) bereidheid om te luisteren en om te proberen te begrijpen wat er gaande is. Dus in plaats van de ander te zien als slecht, als onbetrouwbaar of als iemand met wie niet valt samen te werken, toch bereid zijn om zich in te leven in zijn standpunt en situatie.
Een en ander betekent volgens Kahane dat de eigen opvattingen worden opgeschort (‘suspended‘). Dit wil absoluut niet zeggen dat we onze eigen overtuigingen moeten loslaten. We zeggen gewoon wat wij denken en vragen de ander hoe hij erover denkt. Desnoods gaan we hem opzoeken om ons beter te kunnen inleven in zijn levensomstandigheden. Het gaat erom de drempel om tot samenwerking te komen te verlagen.
Belangrijk is dat Kahane niet pleit voor een halfzachte aanpak: “Samenwerking die altijd harmonieus verloopt werkt niet”. Er zijn nu eenmaal echte, eventueel onoverbrugbare verschillen. Het is naïef om conflicten te vermijden, wat we echter meestal nastreven om de lieve vrede te bewaren. We moeten uit deze ‘comfort zone‘ ontsnappen en zoeken hoe we met elkaar kunnen samenleven ondanks onoverbrugbare verschillen
Hieruit zou geconcludeerd kunnen worden dat de multiculturele samenleving dank zij de hier beschreven strategieën een toekomst heeft. Op nationaal niveau is dit zeker juist. Ik zie het echter liever in internationaal perspectief want in onze global village zijn landen en continenten niet als losse, onafhankelijke elementen te zien.
Nationale politiek in de westerse landen zal het lot van de mensen in het Midden-Oosten en Afrika niet verbeteren. De gevolgen van de klimaatverandering vereisen een solidaire samenwerking met de landen van het Midden-Oosten en Afrika. De pandemie zal wellicht nooit verdwijnen als er geen massale vaccinatieprogramma’s zijn in die landen. De massa-emigratie zal geen oplossing brengen voor de ellende in de ontwikkelingslanden.
Een toegewijd politicus zal de realiteit onder ogen durven te zien. Ik denk aan de onverenigbaarheid van de islam met de westerse beschaving, aan de uitzichtloze situatie van kinderen, vrouwen en arme mensen in het Midden-Oosten en Afrika, aan de opeenvolgende catastrofale ontwikkelingen die onze welvaart zullen vernietigen met als gevolg een libanonisering van Europa.
Daarom ben ik er zeker van dat binnen een afzienbare tijd een einde komt aan de multiculturele samenleving. Een wijs en toegewijd politicus zal dit in goede banen weten te leiden. Hij zal de discussie op gang brengen. De verschillende partijen motiveren om de hierboven beschreven realiteit onder ogen te zien. Samen met hen zal hij zoeken hoe het best samengewerkt kan worden om de zojuist genoemde uitdagingen en ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden.
Bij deze strategie zal voor iedereen duidelijk worden dat de oplossing in handen ligt van mensen die massaal terugkeren naar de landen van herkomst en die daarbij de solidaire steun krijgen vanuit Europese landen. Het is wachten op de eerste regeringsleider die durft te zeggen dat de islam geen toekomst heeft in Europa; misschien wordt Eric Zemmour de eerste als hij president van Frankrijk wordt. Deze politicus zal dan in staat zijn een eerlijke en constructieve discussie met de moslims op gang te brengen zodat samenwerking in internationaal verband mogelijk wordt.
De regeringsleider die deze samenwerking zal tot stand brengen is de kip die nog veel gouden eieren zal leggen, zowel voor Europa als voor het Midden-Oosten en Afrika.
Lees ook: Juliaan van Acker – Een keerpunt in het denken over het universum is in zicht
Lees ook: Juliaan van Acker – Greta Thunberg is wijzer dan velen denken
Lees ook: Juliaan van Acker – Vrouwenemancipatie: een mannenzaak
