Bij JA21 kun je nauwelijks om de vergelijking met Forum voor Democratie (FvD) heen. Maandagavond organiseert de partij een bijeenkomst voor leden en belangstellenden in Den Haag. Bij de ingang staat voormalig datingcoach Tom Gorny. Hij is samen met veel andere Forum-gezichten overgestapt. In de FvD-tijd was hij controversieel: hij riep bij een JFVD-bijeenkomst dat vrouwen die nee zeggen misschien wel ja bedoelen. Consternatie alom en bewijs voor het extremisme van FvD. Bij JA21 houdt Gorny geen praatjes. Wat zegt dit precies over de koers? Niemand weet het.
De grote vraag is: wat is JA21? Is dit FvD zonder Thierry Baudet? Is dit het beste van Forum onder een nieuwe naam? Of is het een fundamenteel andere partij? Bij de koffie spreken een aantal ex-FvD’ers over de overgang naar JA21. Bijna een jaar na de FvD-crisis kan men er enigszins afstandelijk op terugkijken. Dat levert een kraakhelder beeld op: al maanden voor de crisis was er bij Forum geen vertrouwen meer dat het nog goed zou komen. Baudet wendde zich meer dan ooit van zijn eigen partij af.
De politici van Forum wilden graag iets anders en dat werd JA21: de zoveelste partij op populistisch rechts. Nu JA21 bijna een jaar bestaat zien we de eerste verschillen met de voorgangers. Eentje springt eruit: eerdere partijen draaiden om één grote leider, JA21 niet. Annabel Nanninga zegt deze avond dat het om een brede groep mensen gaat die verandering wil. Joost Eerdmans is niet de persoon waar alles om draait: hij is niet eens aanwezig. Ook een tweede verschil valt op: JA21 presenteert zich ingetogen, zonder het geschreeuw wat we van deze politieke flank kennen.
Omdat bijna alle JA21-politici van Forum komen zijn de inhoudelijke overeenkomsten groot. Nanninga vertelt dat er in Nederland veel dingen gebeuren die de meerderheid niet wil, zoals de huidige energietransitie, massa-immigratie en meer macht naar Brussel. De overeenkomst met Forum is niet te missen: dit is een door de toenmalige partijbestuurder Henk Otten bedachte drieslag waarmee FvD de Provinciale Statenverkiezingen won. Is deze kopieerdrang slim van JA21? Vaak geldt dat het origineel beter is dan de kopie, maar bij JA21 gelooft men dat dit principe dit keer niet opgaat.
Deze drieslag toont de overeenkomst én het verschil met Forum. Bij Baudet hebben deze thema’s een complot-achtige ondertoon gekregen en Nanninga meldt expliciet dat dat niet des JA21’s is. Volgens Nanninga is er impopulair beleid door het Nederlandse coalitiesysteem, waardoor compromissen gesloten moeten worden. In coalities ziet ze wel positieve punten, maar er zijn tegelijk veel gebroken beloften. De VVD belooft bijvoorbeeld dat migratie wordt tegengegaan. Dat gebeurt niet. Aan JA21 de taak coalities te smeden zodat dit beleid er alsnog gaat komen.
Aan een duidelijk eigen profiel is JA21 nog niet toegekomen. De partij noemt zichzelf op Twitter ‘Constructief rechts’ en gebruikt als officiële naam ‘Conservatieve liberalen’. Deze termen krijgen deze avond een niet erg concrete of ideologische invulling. Nanninga wil dat JA21 staat voor een stevig geluid ‘zonder gebral en vijandige teksten’. Wederom een niet te missen verwijzing naar Baudet. Voor ‘onrechtstatelijke dingen’ zoals de PVV-wens boeken te verbieden is JA21 ook niet. Wat ‘Constructief rechts’ en ‘Conservatief liberaal’ verder inhouden blijft vooralsnog wat duister.
De agenda van JA21 lijkt in ieder geval ook buiten de hoofdthema’s migratie, klimaat en EU op die van Forum. Tweede Kamerlid Derk Jan Eppink breekt een lans voor het platteland en bekritiseert het door de politiek zelf veroorzaakte stikstofprobleem. Europarlementariër Michiel Hoogeveen bekritiseert de toenemende schulden en de transferunie waar Nederland steeds verder in verstrikt raakt. Nanninga praat over het baantjescircuit en komt met oplossingen als de gekozen burgemeester en referenda. Het zijn allemaal riedels die we eerder al bij Forum hoorden.
JA21 blijkt daarnaast vooral tegen ‘woke’, een thema wat ook al eerder bij Forum opdook. Eppink vertelt dat het ministerie van Defensie een uitgewoond departement is waar dan weer wel ruimte is voor diversiteitscursussen. Hoogeveen zit in de gendergelijkheidscommissie van het Europees Parlement en grapt over onderhandelingen met Iran waarbij volgens Europarlementariërs voldoende vrouwen aan tafel moeten zitten. Nanninga spreekt zich uit tegen vrouwenquota en leest een essay voor over de taalpolitie.
Journalist Syp Wynia zei niet zo lang geleden dat de VVD zich zorgen maakt over JA21 en dat is helemaal geen gekke gedachte. JA21 staat op winst in de peilingen zonder dat Eerdmans en de zijnen heel hard van de toren blazen. Er zijn onmiskenbaar beleidsterreinen waarover grote groepen Nederlanders ontevreden zijn. Wat JA21 over de VVD zegt is waar: die partij belooft van alles over bijvoorbeeld migratie en de EU, maar de werkelijkheid is anders. Dit zal ook niet snel veranderen.
Gaat dat JA21 groot maken? Deze avond is op het laatste moment verplaatst naar een grotere locatie. Er zijn niet genoeg stoelen voor de honderddertig aanwezigen. Een man uit het publiek vraagt hoe JA21 de problemen van de vele voorgangers op rechts gaat voorkomen. Nanninga wil de verwachtingen vooral temperen, lijkt het. Het werk is nog lang niet af, bezweert ze, want de partij bestaat nog maar net. Nanninga ziet wel een goede basis: JA21 bestaat volgens haar uit ‘aardige en nette mensen’. Zeker geen bevredigend antwoord, maar wel een teken dat JA21 de eigen taak uiterst serieus neemt.
